Lied van eeuwig verdriet
长恨歌
Wang Anyi

Wang Anyi (°1954) is mijns inziens China’s meest prominente schrijfster en ik was dan ook heel opgetogen haar te mogen ontmoeten ter gelegenheid van Europalia China in oktober 2009.
Deze “grote dame van de Chinese literatuur » is sinds 2001 voorzitster van de schrijversvereniging van Shanghai . Net als haar stadgenote Zhang Ailing (1920-1995), beheerst ze de kunst de ziel alsook de handel en wandel van haar tijdgenoten en, meer specifiek, de gemoedstoestand van de Chinese vrouw op een fijngevoelige manier te analyseren.

Deze roman ontleent zijn titel aan het bekende gedicht van Bai Juyi (772-846) “ Lied van eeuwig verdriet” en telt bijna zevenhonderd bladzijden. Hij verscheen in China in 1995 en kreeg de prestigieuze Mao Dun prijs in 2000.
De Engelse vertaling, Song of Everlasting Sorrow, kreeg er een ondertitel bij:” A Novel of Shanghai”. Terecht, want dit verhaal is geritmeerd als het kloppend hart van de mythische stad Shanghai. Het is een fraai voorbeeld van “stadsliteratuur”. Het loopt over een periode van veertig jaar, van 1945 tot 1986, en is opgebouwd uit drie delen.

De eerste twee inleidende hoofdstukken van deel I hebben als onderwerp “longtangs” en “geroddel”, dé essentie van Shanghai. Niet de grootse gebouwen van de semikoloniale periode zijn het wezen van de stad, wel de “longtangs”, de nauwe steegjes van de volkse stadswijken. Daar begint en eindigt het leven van de hoofdfiguur: Wang Qiyao.
Met “geroddel” als thema legt Wang Anyi een duidelijke link tussen de complexe, roddelende natuur van de stad en de natuur van de vrouw. Shanghai heeft dus een uitgesproken vrouwelijk karakter…

Deel I start in 1945. Wang Qiyao woont met haar familie in een longtang. Het jaar daarop wint ze de derde prijs van de schoonheidswedstrijd “Miss Shanghai”. Een van haar aanbidders is een fotograaf, Mr. Cheng, maar ze verkiest zich te laten onderhouden door een rijke politicus. Berekening haalt het op oprechte liefde, net zoals in Zhang Ailings’ “Het gouden schandbord”.

In deel II, dat zich afspeelt van de jaren ’50 tot het einde van de Culturele Revolutie, beschrijft Wang Anyi het lot van de Shanghainezen wier levenswijze en identiteit gefatsoeneerd zijn door het oude Shanghai en zich nu moeten plooien naar het nieuwe regime. Nochtans houdt Wang Anyi bewust de politieke veranderingen op de achtergrond waardoor ze de intensiteit van de gemoedsbewegingen vergroot.
Wang Qiyao moet in deze periode noodgedwongen als verpleegster in haar onderhoud voorzien. Ze leidt wel een vrolijk leventje met drie vrienden waarmee ze elke dag mahjong speelt; in ’t geheim, want dat spel wordt verboden door het regime.
Ze wordt zwanger en bevalt van een dochter, Weiwei.

Het derde deel beslaat de laatste tien jaren van Qiyao’s leven en zet de verhoudingen tussen haar, Weiwei en Weiweis vrienden centraal. De jongere generatie is materialistisch geworden en heeft weer nostalgie naar het Shanghai van vroeger. Daardoor wordt Wang Qiyao razend populair in het jonge hippe milieu.
Maar haar leven eindigt op dezelfde gruwelijke wijze als die van keizerin Yang Guifei uit het gedicht van Bai Juyi (772-846 ) “ Lied van eeuwig verdriet”.

Dit “Lied” is een nostalgische roman met een fijne psychologische analyse van velerlei gemoedstemmingen.
Basisvoorzieningen van het dagelijks leven als kledij, eten, behuizing, transport worden met zoveel details beschreven dat dit werk een sociale roman wordt met als achtergrond de grote politieke omwentelingen uit die periode. Het belang dat de Shanghainezen hechten aan de trivialiteiten van hun alledaagse leventje in de longtangs duidt op hun apolitieke attitude en hun onverschilligheid voor het cultuurhistorische. In een periode van politieke onrust zijn de mensen niet in de mogelijkheid hun levensomstandigheden aan hun ideaal aan te passen. Ze kunnen slechts een eigen atmosfeer creëren dankzij kledij als onmiddellijke en meest intieme omgeving. Hun persoonlijkheid uitdrukken via mode is hun bescheiden vorm van vrijheid en zulks kan verwezenlijkt worden in een stad als Shanghai.
Tenslotte is deze roman een roman over menselijke verhoudingen, vriendschap en liefde. Al draait het verhaal volledig rond het personage Wang Qiyao, een ongrijpbare vrouw, toch laat het ons meteen toe binnen te dringen in de intimiteit van Shanghai waar zich geluidloos vele tragedies weven.

Aangezien de roman nog niet in het Nederlands is verschenen, geef ik hieronder de referenties van de Franse en Engelse vertaling.

Le Chant des regrets éternels
Wang Anyi
vertaald uit het Chinees door Yvonne André en Stéphane Lévêque
Editions Philippe Picquier, 2006
ISBN : 2-87730-806-5

The Song of everlasting Sorrow : A Novel of Shanghai
Wang Anyi
vertaald uit het Chinees door Michael Berry en Susan Chan Egan
ISBN : 978-0-231-14343-1 (paperback)
            978-0-231-14342-4 (gebonden)