Siheyuan (1)

四合院

De siheyuan of courtyard is de Chinese traditionele woning die je overal in het land kan aantreffen maar het meest typerend is voor Beijing. Het is een ommuurde rechthoekige ruimte: een tuin(tje) omringd door vier gebouwen. De siheyuan was in de loop van de geschiedenis het basismodel voor woningen, paleizen, tempels, kloosters … Deze rechthoekige bakstenen woning die meestal gelijk is met de begane grond, is gebouwd volgens een noord-zuidelijke as; de vier hoge muren die de binnentuin omringen zijn elk gericht naar de vier windstreken.

Plan van een siheyuan

1. 宅门zhaimen: hoofdingang
2. 影壁yingbi: schermmuur achter de ingang om het zicht af te sluiten. Soms bestond de yingbi uit een verplaatsbare houten scherm dat bovenaan afgewerkt was met een sierdakje
3. 倒座房daozuofang: kamers rechtover het hoofdgebouw (voor personeel)
4. 外院waiyuan: buitentuin
5. 垂花门chuihuamen: tweede ingang met bloemenportiek
6. 庭院tingyuan: hoofdtuin
7. 正房zhengfang: hoofdgebouw voor de ouders
8. 东厢房dongxiangfang: oostelijke kamers voor de familie van de oudste zoon (die meestal groter zijn dan de westelijke)
9. 西厢房xixiangfang: westelijke kamers voor de familie van de jongere zonen
10. 耳房erfang: zijkamers voor de kleinkinderen
11. 后罩房houzhaofang: achterkamers voor de ongehuwde dochter(s). Dit was de enige plaats waar een tweede verdieping mocht gebouwd worden.

Laten we een korte wandeling maken door een courtyard

De hoofdingang (1) ligt steeds in de zuidoostelijke hoek. Dit werd bepaald door de principes van de fengshui en de Acht Trigrammen als een gunstig voorteken dat rijkdom zou brengen aan de familie.
Eens de ingang gepasseerd komen we voor een schermmuur (2) te staan. Deze is dikwijls mooi versierd en is bedoeld om boze geesten af te houden en de bewoners privacy te verlenen.
Ten westen van de hoofdingang ligt een buitentuintje (4) met, ten zuiden ervan, de vertrekken (3) voor het personeel,de keuken, de accountsroom en de bergruimte.
Naar het noorden toe passeren we de tweede ingang (5) waarvan de zuilen versierd zijn met bloemfestoenen. Zij scheiden de buiten-en binnenkoer van elkaar.
Dan komen we in de hoofdtuin (6) die verfraaid is met (meestal) vier bomen waarvan één met groenblijvende bladeren en één met bloeiende bloemen. Dikwijls zijn er ook bloemen en planten. Soms zie je er ook goudvissen in een elegante stenen bak rondzwemmen. Een ideale plek om tot rust te komen want de tuin is volledig afgesloten van het rumoer en de stof van de straat. Ten oosten en ten westen ervan heb je toegang tot de kamers van de zonen (8 en 9). En ten noorden van die binnentuin ligt het woongedeelte van de ouders (7). Dit is het voornaamste gebouw, en is naar het zuiden gericht. Het bestaat meestal uit drie tot vijf kamers die dienst doen als woonkamer, eetkamer en slaapkamer, studievertrek… Dit woongedeelte wordt links en rechts geflankeerd door zijkamers voor de kleinkinderen (10), de Chinese naam daarvoor is: “oorkamers” want op plan lijken ze wat op oortjes aan weerszijden van het hoofd…
Via een minikoertje komen we tenslotte in de achterkamers voor de dochters (11). Zo’n ligging maakte het hen bijna onmogelijk om het huis ongemerkt te verlaten…
Rijke families beperkten zich niet tot één courtyard maar lieten er meerdere bouwen na elkaar of langs beide zijden van de hoofdas (二进 er jin: tweede huis 三进 san jin: derde huis…).

Zoals je kan afleiden is de structuur van de siheyuan de weerspiegeling van de familiale en sociale hiërarchie. De coutyard, symbool voor de familie en de leefruimte, werd gebouwd volgens de principes van de confucianistische code. Deze code, gebaseerd op de cosmische orde en de hiërarchie tussen meerdere en mindere, gaat terug tot ong. 500 v-Chr. Zij is nog steeds een essentieël element van de familie en de chinese gemeenschap.

Volgens een telling in 2008 zou Beijing toen nog 400.000 courtyards rijk geweest zijn…

In mijn volgende blog zal ik het hebben over “historische” courtyards.