Maandelijks archief: oktober 2012

Niet spreken

Mo Yan: Nobelprijs literatuur 2012.

De Chinese schrijver Mo Yan werd op 11 oktober 2012 met de Nobelprijs literatuur beloond omdat hij ‘hallucinant realisme mengt met volksverhalen, geschiedenis en de actualiteit’.

 
 

Guan Moye管谟业 werd geboren op 17 februari 1955 in het dorpje Gaomi, provincie Shandong. Deze boerenzoon kreeg reeds van kleinsaf van zijn vader de vermaning buitenshuis zijn mening niet te uiten: toen woedde de culturele revolutie.


Als  jongeman werkte hij als fabrieksarbeider.
Na de culturele revolutie sloot hij zich aan bij het Volksbevrijdingsleger en in de jaren tachtig begon hij te schrijven. 
Guan Moye koos als schuilnaam: Mo Yan
莫言. Letterlijk betekent dit ‘niet spreken’. Vele van zijn romans werden bekroond en verfilmd, o.a. door Zhang Yimou. Mo werd sterk beïnvloed door het magisch-realisme van Garcia Marquez.

Mo Yans literair universum is hoofdzakelijk ruraal. Onrecht, geweld, menselijke tragedies, frustratie, plattelandsstank…zijn onderwerpen die telkens terugkomen in zijn oeuvre, zij dan humoristisch ingekleed. Zei Mo Yan niet ooit: “Ik denk dat mijn lezers verkiezen in humoristische stijl over een smartelijk leven te lezen.” Deze levensverhalen zijn die van eenvoudige Chinezen en spelen zich meestal af in het noordelijke deel van de provincie Shandong, Mo Yans homecountry waar ‘ de mensen vechten om de dood buitendeurs te houden, bijna niets te eten hebben en in lompen gekleed lopen’.


Mo Yan durft het aan onverbloemd te schrijven over de bureaucratie van China en de confrontatie die zijn personnages ermee aangaan. Nochtans is hij geen dissident en zijn boeken zijn verkrijgbaar in mainland China, wat niet het geval is voor Yan Lianke. Het parcours van laatsgenoemde is gelijkaardig aan dat van Mo, ook waren beiden vroeger militairen. Yans boeken worden in vasteland China veelal gecensureerd. Ze worden uitgegeven in Hong Kong en zo via vertalingen over de wereld verspreid.
Mo Yan is een ongrijpbaar persoon: hij is vice-voorzitter van de Schrijversvereniging van China, wat hem toelaat gemakkelijker een visum te verkrijgen om buiten China te reizen. Nochtans is hij geen officiële schrijver, alhoewel hij soms beschuldigd wordt van een gematigde collaboratie met het regime. Hij maakt deel uit van de honderd Chinese schrijvers die er in mei vorig jaar in toestemden Mao Zedong hulde te brengen: elke deelnemer moest met de hand een passage overschrijven uit de “ Toespraken van Yan’an over literatuur en kunst” (1942). Als men weet dat deze toespraken symbool staan voor de onderwerping van de kunstenaars aan de proletarische revolutie en dat iedere schrijver hiervoor een vergoeding van 1000 yuan (ong. 130 euro) kreeg is het niet verwonderlijk dat dit grote ophef veroorzaakte op internet en dat deze schrijvers als gewetenloos werden bestempeld. Dit compromitterend gedrag is de norm voor de generatie van schrijvers van post-Tiananmen. Hoe Mo Yan hierover denkt is nog niets bekend want hij sloot zich na deze geruchten op in Gaomi.
De Nobelprijs  geeft Mo een ideale gelegenheid voor “soft-power” in China. Een delicate klus als men terugdenkt aan Liu Xiaobo en zijn Nobelprijs voor de vrede in 2010. Mo heeft de moed opgebracht om aan de buitenlandse pers te verklaren dat ‘hij hoopt dat Liu Xiaobo zo vlug mogelijk vrijgelaten wordt’.
Vergeten we ook niet Gao Xingjian, Nobelprijswinnaar literatuur 2000, Chinese dissident die bij het behalen van de prijs reeds de franse nationaliteit had. Gao was toen een bijna totaal onbekende schrijver, wat niet het geval is van Mo die heel veel gelezen wordt in eigen land en wiens boeken in heel veel talen zijn vertaald.

Mo Yan heeft een belangrijke plaats in de Chinese literatuur. Hij mocht de heropleving van de literatuur in de jaren 80 meemaken, na tien jaar van culturele revolutie. Hij maakt deel uit van de literaire strekking “zoeken naar de wortels”. Het werk van Mo wordt bestempeld als magisch-realistisch, net als bij ons de schrijver Johan Daisne wiens 100-jarige geboorteverjaardag dit jaar wordt gevierd…

Deze Nobelprijs is natuurlijk van grote betekenis voor Mo Yan zelf maar ook voor China. Nog meer dan de Olympische spelen en de Wereldtentoonstelling wordt China’s plaats dankzij deze prijs in de wereld bevestigd. Het wordt vast interessant om te horen wat China gaat zeggen na haar kritiek op de prijzen van Gao Xingjian en Liu Xiaobo.
Maar vooral: wat gaat Mo Yan, degene die niet spreekt, vertellen als hij zijn prijs in Zweden gaat ophalen?

Fat Ladies

De vrouw in de Tangdynastie

De Tangdynastie (618-907) is, samen met de Handynastie (206 voor tot 220 na Chr.), de grootste en meest prestigieuse dynastie uit het Chinese keizerrijk.
Deze dynastie staat synoniem voor economische bloei, grote militaire macht, suprematie over de omringende staten, bloeiende aristocratie en culturele hoogstand.
 
 

De toenmalige hoofdstad Chang’an (nabij het huidige Xi’an) werd een kruispunt voor buitenlandse handel en politieke delegaties en werd aldus het diplomatieke centrum van Azië. Deze unieke periode van internationale, kosmopolitische invloeden was ook een consequentie van het grote belang van de Zijderoute die toen haar hoogtepunt kende. Deze handelsstraat van ongeveer 10.000 km (waarvan 3.000 km door China) verspreidde niet alleen zijde, thee, specerijen en andere luxegoederen. Ze speelde een belangrijke rol in de uitwisseling van kennis, cultuur en ideeën. Boeddhistische geschriften kwamen vanuit Indië via de Zijderoute China binnen. Alzo werd de boeddhistische leer in die periode in China verspreid.

 De weelderigheid van deze dynastie weerspiegelde zich ook in de vrouwelijke vormen: de vrouw, die voorheen uitblonk door haar slank figuurtje, kreeg mettertijd vollere vormen. Een nieuwe mode, in navolging van Yang Guifei, de favoriete concubine van keizer Xuanzong (712-756)? Tal van schilders en dichters roemden deze volslanke jonge vrouw.
 Alhoewel, muurschilderingen in het graf van kroonprins Zhanghuai die dateren uit 711, getuigen dat “fat ladies” reeds “in” waren, althans aan het hof. De mode van volslanke vormen zou eerder beïnvloed zijn door de boeddhistische beeldjes.

De rol van de vrouw in de Tangdynastie was in de eerste plaats die van echtgenote en moeder. Ze was opvoedster en leerde haar kinderen lezen en schrijven.
 

Een totaal andere rol die ze kon vervullen was die van hetaere. Deze was meer dan een prostituee: ze kon dansen of een muziekinstrument bespelen, zingen of met haar klant een levendige en interessante conversaties onderhouden. Sommige getalenteerde courtisanes waren in al deze kunsten bedreven.

De vrouw in de Tang-dynastie had nog geen gebonden voeten maar ze bewonderde de hofdanseressen, en meer in het bijzonder hun heel kleine voetjes. In de daaropvolgende dynastieën zou dit schoonheidsideaal zich verder ontwikkelen om dan uiteindelijk te leiden tot de mode van de lotusvoeten.

De hofdames en de courtisanes hechtten veel belang aan hun opmaak. De wenkbrouwen werden afgeschoren, het gelaat werd gewit. Nadien werden de wenkbrouwen hertekend in de vorm van een vlinder, het blad van een treurwilg en nog extravaganter patronen. Het voorhoofd werd geel geschilderd of met een bloemmotief getooid. Rood op de wangen en lippen vervolmaakte het kunstwerk. Soms werd de mond zwart geschilderd.

De haartooi was heel belangrijk, ze is zo typerend voor de Tang-vrouw.
Meestal werd het haar opgestoken in twee knotjes  of een grote die naar voren viel, tot op het voorhoofd. De vrouwen droegen ook nog tal van andere kapsels, die wel steeds in de hoogte staken.
Soms droegen ze ook een sluier. Niet om godsdienstige redenen want het dragen van een sluier was reeds  in gebruik lang voor de komst van de islam. Neen, de sluier was dé ideale bescherming tegen de zandstormen.
In Noord-China is hij anno 2012 nog altijd in zwang…


In Maaseik loopt een boeiende tentoonstelling over de Tang-dynastie. De opstelling is heel didactisch via een levendige audiogids (en ook kinderaudiogidsjes) die de bezoeker door Chang’an leidt.

De Gouden Eeuw van China: schatten uit de Tang-dynastie
loopt nog tot en met 20 oktober 2012
Minderbroederskerk Boomgaardstraat Maaseik
www.degoudeneeuwvanchina.be