De laatste en tegelijk boeiendste lezing die ik tijdens The Bookworm Festival in Beijing bijwoonde ging over de legendarische Judge Dee (Rechter Tie) en zijn spirituele vader, Robert van Gullik.
Via een lezing en een quiz konden we het leven verkennen van van Gullik die in zijn detective verhalen de beroemde rechter Tie uit de Tangdynastie opnieuw tot leven bracht.
Dankzij een interactive talk geleid door Marie-Anne Souloumiac, van Gulliks kleindochter, ontdekten we zijn verschillende levens: hij was tegelijk schrijver, sinoloog en diplomaat.
Souloumiac stelde het publiek vragen als: “Waar in China leefde van Gullik? Shanghai, Beijing of Chongqing?” “Welk instrument bespeelde hij? Erhu, guqin of pipa?” “”Welk dier komt frekwent voor in zijn oeuvre? De panda, de gibbon of de sneeuwpanter?” enz…
Wie het juiste antwoord gaf, werd nadien met een Judge Dee detective beloond. Het juiste antwoord werd daarbij toegelicht door een van Gullik specialist, zoals bvb. prof. Shi Ye, titularis van de leerstoel Robert van Gullik en de leerstoel Chinese Cultuur aan de Shanghai Normal University. Ze was speciaal voor de gelegenheid uit Shanghai naar Beijing overgevlogen. Ook van Gulliks vertaler naar het Frans was aanwezig en beantwoordde vele vragen, net als de ambassadeur van Nederland…
Judge Dee, Di Renjie狄仁杰, was een heroïsche figuur in zijn echte leven, maar zijn fictionele leven, na zijn dood was nog meer spectaculair. Di (630-700) was één van de grote rechters en administrateurs uit de Tangdynastie (618-907). Hij was beroemd vanwege zijn empathie, talent en onwrikbaarheid. Maar zijn grootste verdienste was dat hij het hardhandige regeren van Wu Zetian 武则天, China’s enige en wreedste keizerin, versoepelde. Binnen een eeuw na zijn dood was Di reeds een mythe geworden: een heroïsche detective en onderzoeksrechter die de hoofdpersonage was van populaire novellen. In het Westen werd hij beroemd dankzij één man, Robert van Gullik. Via de Judge Dee verhalen introduceerde van Gullik het personage en de wereld van China’s Tang dynastie in het Westen. Zijn boeken werden voor het eerst gepubliceerd in de jaren 1950 en werden warm onthaald. Ze worden nog steeds herdrukt.
Dee’s vader, de Nederlander Van Gullik, Chinese naam高蘿佩 Gao Luopei ,(Zutphen 1910-Den Haag 1967) groeide op in Indonesië. Hij sprak negen talen, wat hij best kon gebruiken als diplomaat. Hij studeerde Sanskriet, Chinees en Japans eerst aan de Universiteit Leiden, nadien aan de Universiteit Utrecht. Hij publiceerde studies over Chinese inktstenen, schilderkunst, muziek en… de gibbon. Zijn geschriften over de Chinese sexualiteit en kunst werden door de legendarische sinoloog Joseph Needleham ten zeerste gewaardeerd. Zijn wetenschappelijk werk leidde tot zijn benoeming tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en tot een hoogleraarschap in Kuala Lumpur. Tijdens de oorlog vertegenwoordigde hij in Chongqing de Nederlandse regering-in-ballingschap. Daar huwde hij Shui Shifang, de dochter van een Nationalistische official. Samen hadden ze vier dochters. De diplomaat maakte heel toevallig kennis met Dee in een boekhandel in Tokio. Hij trof hem aan in een verzameling van achtiendeeuwse Chinese detectiveverhalen: Dee Gong An. Dit gong’an (公案, magistrate’s desk) genre had als thema de investigatie van moorden e.a. door onwrikbare lokale rechters.
Van Gullik vertaalde een van de verhalen naar het Nederlands (De vergiftigde Bruid). Daarna spoorde hij detectiveschrijvers aan om verhalen over Rechter Tie te schrijven. Niemand was daartoe bereid, dus schreef hij zelf een serie verhalen. Hij illustreerde ook zelf zijn boeken.
Zijn energie was legendarisch: het schrijven van een boek nam hem slechts twee à drie maanden in beslag. Daarnaast was hij ambassadeur van Nederland in Japan, speelde hij guqin, tekende en schilderde hij én… was hij een voorbeeldige vader.
Van Gullik stierf aan longkanker. Hij was maar 57 jaar. Maar zijn passie voor de Chinese cultuur en zijn hoop, dat zijn boeken de wereld zou introduceren in het universum waarvan hij zoveel hield, leven verder.
Zoals eerder gezegd wordt zijn werk nog steeds herdrukt, meer nog, zijn kleindochter stichtte de ‘Robert van Gullik NOW! Committee’. Deze Committee werkt op projecten om van Gulliks oeuvre te introduceren bij de jonge generatie.