Een aandoenlijke novelle

Op 30 september 1920 zag Zhang Ailing het daglicht in Shanghai.
Ze zou vandaag haar 90° verjaardag vieren.
Wij herdenken haar met het aandoenlijk kortverhaal waarin ze terugblikt op haar kinderjaren: “Een kindermond staat nooit stil.” (mei 1944)

Omdat het verhaal te lang is voor deze blog heb ik het opgesplitst in vier delen.
Hier volgt het eerste deel.

Een kindermond staat nooit stil
Zhang Ailing
Vertaling Maud Thiery

Toen de mensen vroeger nieuwjaar vierden, plakten ze rode repen papier op de muur met spreuken als ‘alles komt voor elkaar’ en ‘een kindermond staat nooit stil’. Dat ik dat laatste als titel kies, betekent niet dat ik hier dingen ga opdissen waar niemand een boodschap aan heeft of dat ik mijn hart zo nodig moet luchten; ik wil alleen wat over mijzelf praten.

Wanneer een kind van school thuiskomt en enthousiast vertelt over wat het gezien en gehoord heeft, hoe oneerlijk de onderwijzer was, hoe Wang Debao te laat kwam en hoe de makker die zijn bank deelt een punt verloor omdat hij niet netjes was, enzovoort enzovoort, laten de volwassenen, ook al voelen ze er niets voor om op een van zijn verhalen in te gaan, hem toch maar doorratelen.

Als kind heb ik dergelijke situaties vast pijnlijk gevonden, waardoor ik mij er vanaf een bepaald moment van weerhield om over mezelf te spreken als er toch niet naar me werd geluisterd. Zelfs nu nog ben ik vooral blij als de ander praat en ik alleen maar luister. Als een ander naar mij luistert, begin ik er achteraf altijd over te piekeren en voel ik me ongemakkelijk, bang dat hij zich aan me heeft geërgerd. Als je echt boordevol woorden zit die je aan niemand kwijt kunt, dan is er maar één oplossing: er op uittrekken om wereldschokkende daden te verrichten en er vervolgens autobiografisch over te schrijven zonder je er om te bekommeren of iemand er enige aandacht aan schenkt. Dat was een jeugddroom waaruit ik ben ontwaakt naarmate ik langzaam begon in te zien dat de hoop om een beroemd, een autobiografiewaardig personage te worden hooguit een vrome wens was. Dan maar beter wat over mezelf schrijven om te voorkomen dat ik te veel verdring en op mijn oude dag een ongenietbare kwebbelkous wordt.

Ik ben echter zeer gekant tegen de welbekende literatuur die overvol zit van ‘ik, ik, ik’. Onlangs kwam ik in een Engels boek enkele zinnen tegen waarin schrijvers die een overdreven interesse hebben voor zichzelf eloquent op hun nummer werden gezet: ‘Niet alleen hebben ze heel hun leven naar hun navel gestaard, ook gaan ze op zoek naar anderen die er naar willen staren’. Hoewel ik twijfel of wat volgt navelstaren is of niet, heb ik toch maar besloten het neer te schrijven.

Mooncakes eten tijdens Mid-Autumn Festival

中秋节月饼

De herfst is bij ons nog maar net gestart en valt dit jaar toevallig samen met een heel belangrijk Chinees feest: het Mid-Autumn Festival, ook nog Moonfestival genoemd. Dit festival valt op de 15° dag van de achtste maanmaand in de Chinese kalender. Op die datum is de maan heel rond en vol. De landbouwers vieren dan het einde van de oogst.

De eerste keer dat ik het festival meemaakte, verbleef ik in Vancouver (Brits-Columbia, Canada). In de Chinatown genoot ik van een prachtige wandeling door de tuin van Dr. Sun Yat-Sen, at ik heerlijke dim sum en kocht ik een heel speciaal taartje: het was rond, woog zwaar en was omgeven door een dikke deeglaag. Ik sneed het open met mijn zakmes en zag een vulling van rode bonenpasta en … een eigeel! Ik vond het taartje heerlijk en kocht er meerdere van, telkens met een andere vulling: zo kon ik het mijn man, die een congres bijwoonde, laten proeven…

De Mooncakes, in het Chinees 月饼 (yuebing), worden reeds enkele weken voor het Moonfestival in grote getale op straat verkocht; ook in chique warenhuizen, in restaurants enz.

Op de vooravond van het “Mid-Autumn” feest komen familie en vrienden bij elkaar om samen de heldere maan te bewonderen en Mooncakes of 月饼 te verorberen.

De Chinezen waren reeds verzot op Mooncakes tijdens de Yuan dynastie (1280-1368). China stond toen onder Mongoolse heerschappij en samenkomsten werden verboden om opstanden te voorkomen. Liu Bowen 劉伯溫 was de raadsman van de leider van de rebellen, Zhu Yuanzhang 朱元璋 die een opstand wou bekokstoven op de nacht van Mid-Autumn. Het probleem was dus dat geen enkele vorm van communicatie tussen de Chinezen mogelijk was . Liu wist dat de Mongolen geen Mooncakes aten en vroeg de toelating om duizenden van die cakes te verdelen onder de Chinese bevolking met als foefje de Mongoolse heerser lang leven toe te wensen. In elke cake stak hetzelfde briefje: “Dood vanavond de Mongolen bij de derde wake!” ( vroeger werd de dag ingedeeld in twaalf periodes/waken van twee uur, de derde wake kwam overeen met de periode tussen 3 en 5 uur ’s ochtends). Het plan werd met succes uitgevoerd. Er kwam een einde aan de Mongoolse heerschappij en Zhu Yuanzhang werd de eerste keizer van de nieuwe, Chinese Mingdynastie (1368-1644).

Het eten van de Mooncakes op de 15° dag van de achtste maanmaand herdenkt dus de teruggewonnen vrijheid en vrede van het Chinese volk.

Years of Red Dust

Qiu Xiaolong

“Aussi efficace que bien des pamphlets” schreef Le Monde, het Franse dagblad, dat zomer 2008 enkele naar het Frans vertaalde novellen publiceerde van Years of Red Dust.

Qiu Xiaolong was reeds goed bekend bij het Franse publiek als de literaire vader van inspecteur Chen, een idealist en tegelijk een dichter, belast met moordzaken in de onderwereld van Shanghai.
Via spannende detectiveromans introduceert de schrijver de Westerse lezer in de hedendaagse Chinese samenleving en tekent hij een genadeloos portret van de gecorrumpeerde postcommunistische nieuwe “mandarijnen”, hij haalt oude en moderne Chinese dichters aan, geeft veel informatie over de Chinese keuken: de lezer wordt ondergedompeld in het hedendaagse Shanghai.

Qiu Xiaolong wordt in 1953 geboren in Shanghai. Tijdens de culturele revolutie (1966-1976) wordt zijn vader één van de vele slachtoffers van de rode gardisten, hijzelf leert Engels als autodidact. In 1976 wordt hij toegelaten tot de universiteit waar hij Angelsaksische literatuur studeert, zijn thesis over T.S. Eliot verdedigt en tegelijk gedichten schrijft. In 1989, tijdens een werkverblijf in de Verenigde Staten, barst het studentenprotest uit op het Tiananmen-plein. Die gebeurtenis gaat zijn levensloop veranderen: hij besluit niet terug te keren naar China. Hij wordt benoemd aan de Washington University van Saint-Louis waar hij nu nog doceert. Naast zijn docentschap begint hij romans en poëzie te schrijven, in het Engels.
Zijn eerste detective, “Death of a Red Heroine” (o.a. ook vertaald naar het Nederlands en het Frans) heeft onmiddellijk succes.
In Years of Red Dust gaat het er heel anders aan toe. Hier geen detectiveverhaal, wel een reeks korte novellen die zich afspelen tussen 1949 en 2005. De verhalen staan op zichzelf maar zijn onderling verbonden: alle worden verteld tijdens de avondbijeenkomsten in de longtang die de naam draagt van Red Dust. Zoals in elke longtang komen de buurtbewoners ’s avonds bij elkaar om er te roken, te drinken, plezier te maken en verhalen te vertellen. Aan de ingang van longtang Red Dust hangt een informatiebord dat de bewoners op de hoogte brengt van de belangrijkste politieke en sociale gebeurtenissen die er tijdens het jaar plaatsvonden. Elk verhaal in het boek wordt voorafgegaan door deze nieuwsbrief, die je leest als een miniles in Chinese geschiedenis.
De thema’s van de novellen gaan van liefde, werk en financiële onzekerheid tot krekelgevechten, schaakspel en barbaarse culinaire delicatessen.
Qiu Xiaolong stak veel humor en gevoeligheid in de verhalen die hij doorheen de jaren schreef, tussen inspecteur Chen in. Dankzij de push van Le Monde bundelde hij ze en verschenen ze in Franse vertaling. Op 28 september 2010 volgt de Engelse vertaling.

Cité de la Poussière Rouge
Qiu Xiaolong
Editions Liana Levi, 2008
ISBN : 978-2-86746-540-6

Years of Red Dust : Stories of Shanghai
Qiu Xiaolong
St. Martin’s Press, USA (28-9-2010)
ISBN : -10: 0312628099
            -13: 9780312628093