Maandelijks archief: augustus 2011

5 Weeks in Beijing (12)

Peking-opera (2)
京剧 Jingju

In aansluiting met mijn vorige blog heb ik het nu over de soorten toneelspelers en over de andere soorten Chinese opera.

De toneelspelers in de Peking-opera

De toneelspelers waren altijd mannen, ze speelden zowel vrouwen- als mannenrollen. Daar is nu verandering in gekomen.


De vrouwenrollen worden dan genoemd. Men onderscheidt :
正旦zhengdan, een verfijnde vrouw van middelbare leeftijd
花旦huadan, een jonge vrouw
武旦wudan, een krijgshaftige vrouw
老旦laodan, een oude vrouw
彩旦caidan, een vrouwelijke clown
Een
dan verplaatst zich door met hele kleine pasjes over de grond te glijden.

De mannenrollen heten sheng. Men onderscheidt:
老生laosheng, een oude man
小生xiaosheng, een jonge man
武生wusheng, een krijgshaftige man
chou, een mannelijke clown
jing of 花脸hualian, een krachtige man
Een
sheng verplaatst zich door de benen hoog op te trekken.

In de Volksrepubliek China werden alle stukken onderworpen aan een strenge censuur: de opera’s die, volgens de maoïstische terminologie “in dienst waren van de feodale ideologie” verdwenen uit het repertoire.
Tijdens de Culturele Revolutie (1966-1976) werd Peking-opera verboden. Slechts “modelopera’s” werden toegelaten zoals bijvoorbeeld De Rode Lantaarn. Maar zoiets was slechts mogelijk nadat Jiang Qing, madame Mao, de opera grondig had remodelleerd.
Na de val van de Bende van Vier mochten de traditionele stukken opnieuw opgevoerd worden.
Momenteel telt China zowat drieduizend driehonderd professionele operatroepen en meer dan driehonderzeventig lyrische genres waarvan de meeste slechts een regionaal publiek aanspreken.
Opera beperkt zich natuurlijk niet tot Beijing.

De zes voornaamste soorten Chinese opera

1. Opera uit Beijing 京剧 jingju
2. Opera uit Shaanxi 秦腔 qinqian
3. Opera uit noord en noord-oost China
评剧pingju
4. Opera uit Henan
豫剧 yuju
5. Opera uit Shaoxing
越剧yueju, Jiangsu en Shanghai
6. Opera uit Anhui
黄梅戏huangmeixi

Heel bijzonder is de 昆剧kunju of 昆曲kunqu, afkomstig uit Suzhou (Jiangsu) die grote invloed had bij het ontstaan van de Peking-opera.
Vermelden we volledigheidshalve dat er ook een Tibetaanse opera bestaat.

Een volledige opera kan uren duren. In de zaal is het nogal rumoerig: de mensen praten onder elkaar, eten, roken en…telefoneren. Ze applaudisseren zelden, tenzij voor een briljante prestatie. Meestal wordt de tekst aan beide zijden van de scène geprojecteerd (vertikaal). De echte operaliefhebbers appreciëren vooral de muziek en de zang en sluiten zelfs de ogen bij de grote aria’s.
Een Pekinees gaat niet kijken naar een opera maar gaat een opera beluisteren:

听京剧ting jingju!

5 Weeks in Beijing (11)

Peking-opera (1)
京剧 Jingju

In de ogen van de doorsnee westerling betekent Peking-opera zoiets als een amalgaam van drama, comedie, opera, mime, ballet en circus. Voor wie hiermee opgroeide of voor wie kenner is, is het dit alles en veel meer.

De Peking-opera is een regionaal toneel. Ook de muzikale dimensie ervan heeft een typisch regionaal karakter.
Toen dit soort opera zich tussen 1770-1870 in de streek rond Beijing ontwikkelde, telde men in China ruim driehonderd dergelijke genres van regionaal toneel. Peking-opera zou de meest beroemde operavariant worden.
In feite is Peking-opera zelf al een mix van verschillende regionale toneelvormen. Met de oudere, eigen Pekinese opvoeringsstijl vermengden zich toneelvarianten uit Anhui en Sichuan maar vooral ook  de verfijnde kunqu uit Suzhou die vooral de nadruk legde op de zang en bijzonder gegeerd was in hogere kringen.
Maar de Peking-opera legt, buiten op de zang ook de nadruk op het spel van de acteurs zoals de acrobatiek van de gevechtsscènes.

Kenmerken van de Peking-opera

*de acteurs zijn getooid in prachtige kostuums die gekopieerd zijn op deze van het keizerlijk hof in de Ming en Qingdynastie maar het decor is afwezig: vroeger was het toneel gespeeld door rondtrekkende groepen die hun voorstelling gaven in theehuizen, op dorpspleinen…

*men onderscheidt vier verschillende karakterspelers: de mannelijke sheng, de vrouwelijke dan, het beschilderd gelaat jing en de clown chou
*de maskers en de schmink zijn van heel groot belang, de kleuren staan symbool voor diverse deugden en gebreken. Enkele voorbeelden daarvan: rood staat voor toewijding, purper voor wijsheid, zwart voor rechtschapenheid. Wit daarentegen symboliseert gemeenheid en bedrog, blauw een onbuigzame persoonlijkheid, groen edelmoedigheid, geel wreedheid. Goud en zilver worden alleen gedragen door goden, boeddha’s, monsters en spoken…
De schmink van de “goede” personages is eenvoudig terwijl die van de “boze” heel complex is.
*bepaalde bewegingen en attributen zijn veelzeggend: twee fazantenveren staan voor een landheer, een roeispaan in de hand van een schipper suggereert een bootreis, een soldaat die een vaandel heft stelt een heel leger voor…

*de monologen en dialogen zijn in het dialect van Beijing
*de rol van het orkest is analoog aan die van filmmuziek: het is een louter begeleidende achtergrondmuziek. Het orkest staat rechts van de scène om niets te missen van het stuk want het moet de zangers volgen en niet leiden zoals dat in het Westen het geval is.
Het orkest wordt geleid door de trommelspeler en omvat
胡琴huqin violen (de 二胡erhu met twee koorden en de京胡jinghu  met een schellere toon), een mondorgel 口琴kouqin, een gitaar met vier koorden, een chinese luit 琵琶pipa, een chinese hobo of 唢呐suona en percussie-instrumenten zoals gongs, cimbalen en bang, een soort castagnetten vervaardigd uit hard hout waarmee de orkestleider het ritme aangeeft.


In mijn volgende blog zal ik het hebben over de soorten toneelspelers en over de andere soorten Chinese opera.