Verhalenvertellers
讲故事的人
Mo Yans prachtige speech bij het ontvangen van zijn Nobelprijs voor literatuur in Stockholm
Vrijdag 8 december hield Mo Yan, pseudoniem voor Guan Moye, een voor het minst originele en fijngevoelige toespraak toen hij in de Zweedse Academie zijn prijs in ontvangst nam.
De titel van zijn speech luidde: ‘Verhalenvertellers’ en ik ben overtuigd dat zijn publiek van het begin tot het einde aan zijn lippen zal gehangen hebben.
Formeel was de tekst niet, integendeel, het was een aaneenrijging van losse verhaaltjes. Eerst brengt de schrijver hulde aan zijn moeder, die hem zo nauw aan het hart ligt maar die zijn eer nooit zal delen. Ze stierf in 1994 en werd begraven in de perziktuin ten Oosten van zijn dorp Gaomi. Vorig jaar moest haar graf, vanwege het aanleggen van een treinspoor, verderop in het dorp verplaatst worden. Toen de familie de kist wou opgraven, vondt ze slechts wat vermolmd hout en moeders lijk was één geworden met de aarde. Dus graafde de familie wat van de aarde op om ze in de nieuwe plaats te begraven. Op dat moment besefte Guan Moye dat zijn moeder reeds deel uitmaakte van de aarde. Wanneer hij tegen Moeder Aarde sprak, sprak hij in realiteit tot zijn moeder…
Guan Moye’s moeder had gebonden voeten wat haar werk op het land bemoeilijkte. Ze was analfabeet maar, hoewel de grote familie nooit wist wanneer het volgende eetmaal zou komen, weigerde moeder haar jongste kind nooit een boek of een schriftje.
Op een marktdag, kwam een verteller op het marktplein van Gaomi. De jonge knaap ontwijkte handig het door moeder opgelegde huiswerk en liep naar het marktplein om naar de verteller te luisteren. ‘s Avonds vertelde hij haar op een opgewonden toon wat hij die dag allemaal had gehoord. In het begin irriteerde die verhalen haar want professionele verhalenvertellers vertelden volgens haar niets goeds. Beetje bij beetje begon ze de verhalen dan toch te smaken en gaf haar zoontje geen huishoudelijke opdrachten de dag dat er markt was.
Maar de jongen was al vlug niet meer tevreden met het klakkeloos overbrengen van de verhaaltjes en vermengde aldus vertellingen met eigen fantasie. Zijn ongelooflijke verbeelding werd gevoed door zijn contact met de natuur (hij werd verplicht herder te worden na zijn lagere school).
Mettertijd beperkte het publiek van onze jonge verteller zich niet meer tot moeder. Ook de zussen, tantes en zelfs zijn grootmoeder voegden zich bij de groep.
Moeder genoot van haar zoons vertelkunst maar was tegelijk bezorgd. In Gaomi werden welbespraakte kinderen niet altijd zo goed gezien. Is hun gebabbel niet rustverstorend? Moeder raadde haar zoon aan niet te veel te praten, ze spoorde hem tot een grotere stilzwijgendheid aan. Zijn verhalerstalent vervulde haar met vreugde maar was voor haar tegelijk een bron van onrust.
Toen Guan Moye later zijn verhalen ging neerpennen nam hij de schuilnaam Mo Yan, wat ‘niet spreken’ betekent.
Zo gaat Mo Yans Nobeldiscours verder, als een aaneenrijging van pareltjes die een prachtig halssnoer vormen.
Mo Yan was in het begin heel sterk beïnvloed door Shen Congwen, later door Faulkner en Garcia Marquez. Maar hij voelde al snel dat hij afstand moest nemen van de twee laatsgenoemden uit vrees dat hij, de’ ijsklomp’, zou gaan smelten bij te dicht contact met die twee ‘hete kookfornuizen’!
Hij ging op zoek naar een eigen schrijfstijl en concludeerde: “ Wat ik zou doen was de eenvoud zelve: mijn eigen verhalen vertellen op mijn eigen manier. Mijn weg was die van de verhalenverteller van het marktplein” …
