De tentoonstelling in de Fondation Cartier laat een brede waaier aan werken uit het begin van de jaren 1990 zien.

Rond 1995 begon ik me te interesseren voor enkele grote klassieke meesterwerken. Ik besefte toen dat ik deze werken kon herinterpreteren vanuit mijn eigen cultuur. Daardoor zouden ze aan densiteit winnen en bijdragen tot het transformeren van een context uit het buitenland tot een context die ons eigen is. Andere schilders hadden reeds dat idee gehad: schilderijen van Goya, Manet en Picasso hadden ze als voorbeeld genomen en verwerkt tot werken met een grote culturele en historische waarde.
Ik wou ook een nieuwe zin geven aan een origineel onderwerp om alzo een beter bevattingsvermogen van de historische gebeurtenissen te geven. Dit schilderij is mijn lievelingswerk.

Ik beschouw mijn schilderijen als tragische en pijnlijke uitdrukkingen. Ik mag zelfs zeggen dat ze alle gevechtsscènes zijn. Ik schilder dingen in een  brutale context en dan realiseer ik me dat wat ik uitbeeld tragisch en pijnlijk is. Maar we mogen niet altijd de dingen op een te directe manier weergeven. Ik denk dat men zich best uitdrukt via de lach. Alzo hebben we de indruk dat er altijd blijdschap is.
Om het anders te zeggen: ik druk pijnlijke emoties uit in een komieke stijl. Enerzijds is vreugde een gevoel dat voor iedereen aanvaardbaar is. Anderzijds, als men mijn schilderijen lang genoeg bekijkt, voelt men dat ze droefheid en smart uitdrukken.”

“Een ander thema uit mijn jeugd is in de rij staan, terwijl iedereen dezelfde kleren draagt.
De mensen staan lachend in de rij: het is dus een jolige scène. Er is een vrolijke ambiance om aan deze of gene activiteit deel te nemen maar uiteindelijk blijkt het resultaat deze mensen niet tevreden te stellen.
Mensen van een andere cultuur hebben moeite om dat te begrijpen maar in mijn herinnering is dit wel degelijk het echte leven.”

“Met mijn werk heb ik een onmetelijke denkbeeldige ruimte geschapen.”

Yan Lianke

De Grote Sprong Voorwaarts startte met een wedren naar de industrialisatie: Mao wou Engeland en Amerika op industrieel vlak inhalen maar ook en vooral niet op zijn beurt zelf ingehaald worden door de Soviet Unie. De succesvolle afvuringen van Sputnik I en II in 1957 waren hem een doorn in het oog.

De Grote Sprong Voorwaarts hield verregaande economische hervormingen in, naar socialistisch model, om van China een supermacht te maken.
De instelling van de communes, waarin boeren en arbeiders moesten samenwerken en waar het moeilijk was om voorraden verborgen te houden, en de industrialisatie waren de belangrijkste punten van de Sprong.
De staalproductie moest verdubbeld worden tot 10,7 miljoen ton staal voor 1958 en daarna naar 30 miljoen ton per jaar. Door enkel de bestaande productie in hoogovens op te voeren en hoogovens bij te bouwen zou de staalproductie niet snel genoeg stijgen. Daarom werd van de boeren en arbeiders geeist dat ze al het metaal dat ze bezaten zouden smelten in door henzelf gebouwde dorpshoogovens. Dit ging van eetgerei en woks tot zelfs landbouwwerktuigen.

Wat Yan Lianke in zijn boek vooral aan de kaak stelt is niet alleen de grote hongersnood en de “abnormale sterfgevallen” maar vooral de vervolging van de intellectuelen die startte met Mao’s Honderd Bloemen campagne.
De personages die in Yans roman centraal staan zijn intellectuelen die in het kamp 99 “heropgevoed” worden.

Yan noemde zijn meesterwerk “De Vier Boeken”. Daarmee verwijst hij naar de vier confucianistische klassieken. Maar tegelijk roept de titel de vier evangelies op. Een prachtige vermenging van de Chinese en de westerse godsdienst, filosofie en cultuur.

Yan heeft zijn roman lang in zich gedragen.
Alles begon in 1990. Yan was toen nog in het leger. Vrienden kwamen terug van een patrouille in Gansu. Daar hadden ze in het zand mensenbeenderen gevonden. Na onderzoek bleken het de resten van intellectuelen uit heropvoedingskampen te zijn: ze waren slachtoffer geweest van de Grote Hongersnood.
Na een rijpingsproces van twintig jaar vond de schrijver dat hij er eindelijk een boek over kon schrijven, zonder zelfcensuur. Hij heeft het snel geschreven: in vijf maanden was het af.

De roman is hard. Sommige passages zijn afgrijselijk om te lezen.
Maar het is prachtig geschreven, en heel mooi vertaald door Sylvie Gentil.
De Engelse vertaling is voorzien voor dit jaar. Hopelijk volgt ook een nederlandstalige versie.