“Rook uit een keuken” is een kortverhaal van A Cheng (°1949). Begin jaren ’80 baarde Chengs “Koningstrilogie” veel opzien. Het eerste deel ervan, King of the Children werd door Chen Kaige verfilmd.
Honger en voedsel zijn belangrijk themata in de Chinese literatuur na de Grote Sprong voorwaarts. Deze strekking wordt 饥饿文学 ji’ewenxue genoemd, de literatuur van de honger. Het gaat over de grote hongersnood die het gevolg was van de Grote Sprong Voorwaarts (1958-1961).
Deze “drie moeilijke jaren” zouden ongeveer 36 miljoen mensen het leven hebben gekost. Dit onderwerp is nog altijd taboe in China.
Onderstaand kortverhaal speelt zich af in Yunnan, waar de schrijver een groot deel van de Culturele Revolutie heeft doorgebracht.
Waarschijnlijk heeft men hem dit verhaal verteld.
Rook uit een keuken
炊烟
A Cheng
阿城
vertaling: Maud Thiery
Zhang kreeg een dochter. Zhang zei: heel goed, maar moge ze later niet op mij lijken, of ze vindt geen man.
Hij noemde zijn dochter Schone. Haar familienaam was Zhang, natuurlijk. Zijn universiteitsvrienden zegden, Schone, die naam is niet slecht gekozen maar wel een beetje volks. Zhang, je bent een belezen man, waarom vind je geen elegantere naam?
Waarop Zhang antwoordde: waarom zou deze naam volks zijn? Hij is concreet. Wat wens je meer in onze tijden? Het is een stevige naam.
Zhangs vrienden zegden: stevig? Mineraal zou dan beter passen, of nog Vulkaanrots of nog, Sedimentrots. Stevigheid, dat kennen we, het is onze specialiteit.
Zhang had aan de universiteit geologie gestudeerd.
Zhang was dol op zijn dochter.
Zhang was een roker. Zijn vrouw zei, je wil een kind, dus moet je stoppen met roken. In de boeken staat dat roken de genen van de foetus kan schaden. Zhang, die aan de helft van zijn sigaret was, wierp ze onmiddellijk op de grond, doofde ze met de voet en stopte met roken.
Na de geboorte van Schone kocht Zhang een pakje sigaretten. Zijn vrouw zei, wil je dat Schone van kleinsaf zwarte longen krijgt? Zhangs gezicht versomberde.
Zijn vrouw zei, rook maar, maar doe het niet in het bijzijn van Schone.
Schone was in de winter geboren. Toen het lente werd pakte Zhangs vrouw Schone warm in en nam ze mee naar buiten voor een zonnebadje.
De wind was komen te staan. Waarom keer je niet terug naar binnen met die wind? vroeg Zhang aan zijn vrouw.
Als ze geen zonlicht krijgt zal Schone de calcium die ze inneemt niet kunnen assimileren, was het antwoord.
Leg ze dan in de zon naast het raam. Maar zijn vrouw argumenteerde dat de ultravioletstralen niet door het glas kunnen en dat het organisme deze stralen nodig heeft voor de calciumassimilatie. Het heeft dus geen zin om ze achter een raam te leggen.
Wacht dan toch tot de wind verzwakt is om naar buiten te gaan, zei Zhang.
In het najaar was Schone al wat gegroeid. Ze kon dingen met de vinger wijzen. Ze wees naar mama, ze wees naar papa. Ze greep naar de oren, naar het haar van mama, naar de neus van papa.
Op een dag hield Zhangs vrouw Schone in haar armen. Naast haar stond Zhang al spelend knipogen te trekken, Schone stamelde woordjes van plezier…
Zhangs vrouw had het kindje bij Zhangs gezicht gebracht, Schone stak haar handje in papa’s mond.
Zo snel als de bliksem hief Zhang zijn hand en sloeg moeder en dochter die wankelden onder de slag.
Bij het verrichten van geologisch onderzoek gebruikte Zhang dagelijks een hamer om de stenen te breken, hij had een herculische kracht. Zijn vrouw, die de klop niet had zien aankomen zakte in elkaar op de grond. Haar moederreflex deed haar in extremis omdraaien om op de rug te vallen, Schone stevig tegen haar borst aangedrukt.
Schone barstte in tranen uit. Zhangs vrouw bloedde uit haar achterhoofd. Zij die nooit iemand had uitgescholden, schold haar man uit, Zhangs vrouw schold Zhang uit.
Zhang stond daar wezenloos, hij beefde over gans zijn lichaam, hij was versteld, het zweet liep hem in zijn nek.
Zhang werd naar het ziekenhuis gebracht. Pas na twee dagen vertelde hij—–
