De Made in China Festival 2023 Poetry avond bestond dit jaar uit een lezing van Maghiel van Crevel, gewijd aan een aparte vorm van hedendaagse poëzie: de poëzie van de migranten arbeiders in China. Dagong heeft twee betekenissen: 1) zijn geboortestreek verlaten om heel ver vandaar werk te vinden, bv. werken als ambtenaar in een groot bedrijf
2) arbeid uitvoeren voor anderen, een arbeid die gevaarlijk kan zijn en geen bestaanszekerheid noch toekomst verzekert. De dagong wenxue gaat over die groep.
Dankzij de arbeid van honderden miljoenen migranten arbeiders kon en kan China haar droom van razend snelle economische groei verwezenlijken. Deze verandering van de maatschappij heeft een nieuwe vorm van poëzie tot leven gebracht, met name deze van de migranten arbeider als een document over de ontbering van de arbeiders achter China’s economisch mirakel.
Ontbering en sociale onrechtvaardigheid zijn de meest voorkomende thema’s. 300 miljoen mensen verlieten noodgedwongen hun dorp op zoek naar economisch welzijn. Ze vonden werk in de industrie, de bouw, als koerier, als seks werker…
Velen werken onder condities die wel slavernij lijken: lage lonen, overuren, onterende contracten, gevaarlijke werkcondities. In 1993 kwamen tijdens een brand in een fabriek in Zhili meer dan 80 vrouwen om, 50 werden ernstig verbrand. Reden daartoe was dat de eigenaars van de fabriek de ramen van de werkruimtes en de slaapzalen met ijzeren staven hadden ‘beveiligd’ en alle uitgangen, inclusief de nooduitgangen, aan de buitenkant op slot hadden gedaan.
Ook bij Foxconn in Shenzhen waren de werkomstandigheden zo meedogenloos dat, in de vroege jaren 2010 meer dan vierentwintig arbeiders zelfmoord pleegden. Een van hen was Xu Lizhi die vanuit een venster van de zeventiende verdieping sprong.
Deze vierentwintigjarige arbeider was, sinds hij bij Foxconn startte, begonnen een steeds hopelozer en morbide poëzie te schrijven. Zijn suïcide zou hem internationale faam opleveren!
Wat drijft die arbeiders, die tot 14 uur per dag zwoegen om na het werk poëzie te schrijven? Paradoxaal is het juist dat zware werk dat hen ertoe aanzet zichzelf nog meer te overtreffen, dit mensonterende werkritme zet hen ertoe aan te schrijven alsof er geen ‘morgen’ meer is.
Het spreekt vanzelf dat de meeste dichters hun werk laten verschijnen in niet-officiële tijdschriften, blogs enz. daar ze gecensureerd zijn.
Twee van hen, de dichter Xiao Hai en de dichteres Zheng Xiaoqiong, maken uitzondering op de regel.
Onlangs vertaalde Silvia Marijnissen een gedichtenbundel van Zheng Xiaoqiong: aangrijpende kreten van een arbeidster aan de montageband: het werken tegen de klok, de seksuele intimidatie, het wachten op zondagnamiddag met de ontgrendeling van de deuren van de fabriek…
Hieronder een gedicht van Zheng Xiaoqiong (prachtig vertaald door Sylvia Marijnissen)
KINDARBEIDER UIT LIANGSHAN
het leven is verbijsterend het tijdperk wordt langzaam
blind een veertienjarig meisje staat met ons
aan de lopende band met daarop de vermoeidheid van deze tijd
soms wil ze niets liever dan terugkeren naar haar geboortestreek in Sichuan
hout hakken gras snijden wild fruit en wilde bloemen plukken
uit haar magere blik spreekt verlorenheid ik weet niet
hoe ik dat zou kunnen uitdrukken behalve:
kinderarbeid of zuchten zo dun als papier
haar blik kan elke lieve ziel breken
waarom wordt het weinige beetje medelijden
door de machines van de lopende band kapot gewalst?
haar net iets tragere bewegingstempo wekt vaak
het gevloek van de voorman haar tranen vallen niet
ze vullen haar ogen “ik ben groot
mag niet huilen” zegt ze bloedserieus
zo verbijsterend van haar kindertijd resteren alleen nog
herinneringen ze heeft het over dingen uit de bergen, zoals hellingen
blauwe meren slangen koeien
misschien is het leven het vinden van een weg te midden van verbijstering
om terug te keren naar het leven zelf soms toont haar donkere gezicht
een blik van minachting voor een ploegmaatje
dan wijst ze naar een ander meisje, zwakker dan zijzelf, en zegt:
“zij is jonger dan ik maar zij moet ’s nachts met mannen slapen”
(Uit Vrouwelijke migrantenarbeiders, 2012)