Liu Xinwu, “La Cendrillon du canal”

Liu Xinwu is geboren in Chengdu, Sichuan (1942); sinds 1950 woont en schrijft hij in Beijing. Hij is een van de belangrijkste hedendaagse Chinese schrijvers.
Hij begon zijn carrière als leraar in het middelbaar onderwijs, vijftien jaar lang gaf hij les in Beijing. Daarna schreef hij zijn eerste novelle “The Class Teacher” (Banzhuren, 1977). Daarin klaagt hij het falen van de opvoeding tijdens de Culturele Revolutie aan.
Liu Xinwu staat bekend om zijn sociale kritiek, en in ’t bijzonder Mao’s erfenis.
Hij schrijft nu vooral over de problemen in de grote steden. Hij klaagt de bestaansmoeilijkheden aan van de migranten die hun dorp verlaten hebben om in Beijing te komen werken.

In “La Cendrillon du canal” (de assepoester van het kanaal) trekt de schrijver ons mee naar de lagen van de Chinese gemeenschap die niet kunnen of mogen genieten van China’s economische boom. Hij beschrijft de armoede van deze plattelandsbevolking die naar de hoofdstad is komen werken om niet te sterven op het kleine stukje grond dat ze bebouwt. De ellende waarin deze mensen leven is te wijten aan het niet bezitten van een hukou. Dit is een soort “intern paspoort” dat in de jaren 1950 is ingevoerd om migratie naar de grote steden te belemmeren; de hukou verleent slechts sociale rechten en toegang tot publieke diensten in je geboorteplaats. De economische boom concentreert zich voornamelijk in het Oosten en het Zuid-Oosten van China. Ben je dus daar niet geboren en heb je dus geen hukou van die streek dan zal je, indien je als migrant in een andere regio wilt gaan werken, een illegaal zijn, zonder bescherming, zonder rechten en zal je slechts de gevaarlijkste, vernederende slecht betaalde jobs krijgen.
Het Chinese wonder is grotendeels te danken aan deze leendienstplichtige massa migrante werkers wier loon schandalig laag wordt gehouden en die in mensonterende levenscondities moeten ‘”bestaan”.

Dit alles wordt op meesterlijke wijze beschreven in de korte novelle “La Cendrillon du canal”.
De hoofdpersoon heet Caimei. Op haar gelaat groeit een tumor die haar gezicht schendt en waardoor ze haar baan als poetsvrouw verliest. De operatie die ze nodig heeft, is voor haar onbetaalbaar; ze vraagt dus hulp aan haar vrienden, die even of nog armer zijn dan zij is…

De tweede korte novelle “Poisson à face humaine” (vis met mensengelaat) is opnieuw te zien als een  evocatie van de Culturele Revolutie.
In dit verhaal herkent een vrouw in de taxichauffeur de man waarvan ze twintig jaar geleden gehouden heeft…
La Cendrillon du canal
Liu Xinwu
vertaald door Roger Darrobers
Folio/Gallimard
2 euro!

De definitie van tijdzone volgens het woordenboek van Dale: elk van de 24 zones van het aardoppervlak met een lengteverschil van 15°, waar de gemiddelde zonnetijd 1 uur verschilt met die van de naastgelegene.

De Chinezen die aan de Oostkust leven boffen want ze leven in vrede met de tijd. Zij hebben het voorrecht te mogen opstaan bij zonsopgang, dit is rond 5 uur in de zomer en rond 7 uur in het putje van de winter. Aan de Oostkust wordt het dan ook donker op het einde van de dag. Normaal, niet?

Bij de Chinezen van de Chinese “far West” is het anders gesteld. Zij die leven in Urumqi, hoofdstad van de provincie Xinjiang, zien, op het einde van december de zon niet voor 10 uur ’s morgens. En in Kashgar, de meest westelijke stad van Xinjiang, kan je in juli tot ’s avonds 23:00 en later genieten van de zonsondergang.
De reden van dat alles is dat China maar één tijdzone heeft, dit is de Beijing time. Ongelooflijk voor een land dat meer dan 5.000 km breed is! China is de  grootste “één-tijdzone” op aarde.

Op de kaart hierboven, stellen de witte zones de area’s voor die de “zonnetijd” aanduiden; dit is de tijd die door een zonnewijzer wordt gemeten. Daar staat de zon het hoogst in de hemel op het middaguur. In de rode area’s is dat wat later: de zon zal er ten vroegste pieken rond 13:00. En in de blauwe area’s piekt de zon er veel tot heel veel vroeger dan op het middaguur.

Normaal wordt de wereldtijd afgewogen met de witte area’s in hun geografische centra, met lichte variaties naar oost en west. Wanneer een tijdzone een andere raakt, herhaalt het patroon zich.

In China begint de witte markering in Beijing, deze wordt steeds later naargelang men naar het westen gaat.
China’s westerse grens met Kazachstan is vier tijdzones verwijderd van Beijing, maar alle klokken in China staan op hetzelfde uur.

In 1912 werden door het Centraal Observatorium van de Republiek China tijdzones bedacht, deze zouden tot 1949 in voege blijven.

In 1949, met de oprichting van de Volksrepubliek China, zou er een einde gesteld worden aan de bourgeoisie, de landheren en … de tijdzones.
Tijdzones zijn een teken van modernisering maar tegelijk een teken van provincialisme. 1949 betekent dus het ontwaken van China waarbij de revolutionnaire klok op het uur van de hoofdstad zou worden afgestemd.

De dagelijkse ceremonie van het hijsen van de vlag gebeurt in Beijing onder de zon maar in Xinjiang in het donker. In China is alles eenvoudig: geen tijdzones, geen winter- en geen zomeruren!

Een bezoek aan een eettentje, door de Franse Guide du Fooding uitgeroepen tot “beste noedels” van Parijs 2016: dit was mijn lunchbestemming toen ik gisteren in Parijs was.

Daarvoor heb ik speciaal de metro genomen naar een wijk waar ik dit keer niets anders te doen had. Een echte foodie als ik is tot alles in staat…

Rue Saint-Martin. De straat is lang. Het huisnummer van de noedeltent is 184. Ik vind het gemakkelijk want er staat een rij aan te schuiven, of beter gezegd, twee rijen zoals ik nadien verneem: één voor de take away en één om er ter plaatse te eten. Ik zie hier veel Chinezen, goed teken! Drie klanten zitten welgenoegzaam noedels te slurpen voor het raam. Mijn hongergevoel neemt toe, het is inmiddels al halfdrie geworden. Aan de deur hangt een wijs advies:  «  Chers clients, les piments peuvent causer du mal au ventre et de la diarrhée. A consommer avec modération. En vous souhaitant un bon appétit ».

Na een kwartiertje wachten mag ik ook het mini restaurantje binnen en krijg een plaats toegewezen…aan het raam! Naast mij zit een koppel Spanjaarden 汤面tangmian , noedels in soep, te eten.

De mini kaart is met de hand geschreven: raviolis met Sichuansaus of met pikant varkensvlees, noedels met saus van varkensgehakt, koude noedels…
Ik bestel 担担面dandanmian, zonder soep. Dandanmian zijn mijn favoriete noedels. Toen ik in Chengdu (Sichuan) was, at ik er bijna iedere dag. Mijn vriendin Zhou Li, een echte Sichuanaise die nu in Beijing woont, maakt ze ook goed klaar. In het noedeltentje rechtover mijn Sinology Institute in Beijing staan dandanmian ook op de kaart, ik eet ze daar dus ook heel vaak.

Mijn verwachting is dus heel groot. Een vriendelijke Chinees komt mijn bestelling opnemen. Ik spreek hem aan in het Chinees maar hij spreekt zijn taal niet. Een Chinees van de tweede of derde generatie dus. Ik mag de graad van pikantheid bepalen, van 1 tot 5. Ik zeg moedig: drie. Dat raadt hij me af. Twee. Dat is ook nog teveel. Ik kies dus voor 1.

Tien minuutjes later staat een kom dampende dandanmian voor mijn neus. De noedels zijn niet handgemaakt. Met mijn eetstokjes roer ik alles om en begin te eten. De noedels zijn heet maar niet hot, ze zijn vooral heel gezouten. In de saus is ook geen sesampasta verwerkt, jammer. Maar ik heb zo’n honger dat ik alles opeet. De noedels van de Chinese resto “Les pâtes vivantes” die we vorige maand bezochten, zijn duizend keer smakelijker en authentieker…

De bediening is heel vriendelijk en attentvol, dat maakt voor mij veel goed.
Ik zou dus besluiten dat, indien je een hongerige noodlelover bent en je in de omgeving van het Centre Pompidou bent, het een try waard is. Maak er zeker geen omweg voor, loop liever wat verder, naar “Les pâtes vivantes” (zie mijn blog, oktober 2016).

Trois fois plus de piment
184, rue Saint-Martin
75003 Paris

Dit kortverhaal van Yan Lianke, in 1999 in China uitgegeven onder de titel Ba Lou Tian Ge耙楼天歌, letterlijk Zangen uit het Balougebergte, werd pas in 2015 naar het Engels vertaald en in datzelfde jaar uitgegeven. Waarom de vertaler voor de titel Marrow (Merg) koos, wordt pas duidelijk in de tweede helft van de novelle.

Het Balougebergte ligt in de provincie Henan waar Yan Lianke (° 1958) opgroeide. Deze arme en bergachtige streek komt in Yans werk veelvuldig voor. Zij is voor Yan even belangrijk als Gaomi voor Mo Yan.

Het verhaal speelt zich af in het “Dorpje You”, ook wel Dorp van de Vier Idioten genoemd.
De vier idioten zijn de kinderen van “4° echtgenote You”, drie dochters en een zoon. De dochters zijn epileptisch van bij de geboorte, de zoon kwam normaal ter wereld maar wordt idioot ten gevolge van een erfelijke ziekte langs vaders kant.

De vader, “You de Steen”, pleegt zelfmoord: hij kan de handicap van zijn kinderen niet meer aan. Maar zijn geest vergezelt zijn echtgenote in haar zoektocht naar mannen die met haar dochters zouden willen trouwen. 4° echtgenote You en de geest van You de Steen spreken dikwijls met elkaar, wat tot grappige situaties leidt, vooral als er anderen bij zijn.

Op een dag vertelt een familielid aan de moeder van de vier idiootjes dat hun ziekte kan genezen worden door het drinken van een mergsoep gemaakt van de beenderen van een heel naaste verwante, hoe naaster het familielid des te doeltreffender de soep zal zijn…

Handicap en erfelijke ziekten zijn onderwerpen die Yan Lianke nauw aan het hart liggen. Het zijn themata die in andere werken terug te vinden zijn. Een “volledig mens zijn”, dit is geen been ontbreken, geen oog ontbreken en noem maar op , is dan ook heel belangrijk voor de personages van het boek.

Het boek is eenvoudig opgesteld, het aantal personages is beperkt. Schilderachtige plattelandstaferelen, beschrijvingen van soms heel primitieve personages in het arme, rurale China, maken dit kortverhaal tot een must voor alwie in het echte, ongekunstelde, agrarische China is geïnteresseerd.

“Marrow”  Yan Lianke
vertaald door Carlos Rojas
Pinguin Specials
2015
103 pagina’s
ISBN 9780734399618

Gisteren maakte ik een typisch gerechtje uit Bejing, jing jiang rousi. Hierbij wordt varkensgehakt gewokt en op smaak gebracht waarna het samen met komkommerstaafjes, fijngehakte pijpajuin en koriander in een tofuvelletje tot een pakje wordt gevouwen en…met de vingers wordt opgegeten. Heerlijk lekker en heel snel klaar.

Ingrediënten voor 3 personen

500 gr varkensgehakt
look, gember, lenteui: van elk 1 eetlepel (fijngehakt)
150 gr zoete bonensaus (tianmianjiang 甜面酱)
1 eetlepel maïzena
1 eetlepel Shaoxing wijn (kookwijn)
2 theelepels suiker
sesamolie
1 eetlepel soyasaus
1 eetlepel witte rijstazijn
peper, zout, pindaolie

50 gr pijpajuin, fijngehakt
1 komkommer in fijne staafjes gesneden
20 gr koriander, fijngehakt
1 pak tofuvellen, gehydrateerd in lauw water, verdeeld in vierkanten van 25 à 30 cm

Bereiding

1. Leg het vlees te marineren in wijn, zout, peper, suiker. Voeg maïzena aan toe en vermeng goed.
2. Verhit 2 eetlepels olie in de wok en frituur het vlees tot het volledig gekookt is. Giet de olie weg en leg het vlees opzij
3. Verhit 2 eetlepels olie en fruit gember, look en pijpajuin. Voeg de zoete bonensaus aan toe en sauteer tot de aroma’s vrijkomen. Voeg de rest van de ingrediënten aan toe. Doe het vlees terug in de wok en vermeng goed
4. Dien het vlees op in een mooie kom, samen met de tofuvellen, de ajuin, de koriander en de komkommer

manmanchi 慢慢吃！

Vorige week brachten we een weekendje door in Parijs. Voor we terug huiswaarts keerden wou ik een Chinees eettentje testen waarover ik al veel goeds had gehoord: Les pâtes vivantes.

Ik ben namelijk dol op de verse handgemaakte noedels van Lanzhou, hoofdstad van de noordelijke provincie Gansu.
Ik at ze voor het eerst IN Beijing in gezelschap van mijn acupuncturist. Hij is afkomstig uit deze provincie en hij wou me laten kennismaken met de beste noedels van zijn geboortestreek.
De eettent was piepklein en heel rudimentair gemeubeld maar het rook er lekker en de noedels die we aten waren top!

Ik was dus heel benieuwd hoe de noedels in Parijs zouden smaken!
Toen we in het restaurant aankwamen zagen we hoe de noedelmakers lange deegworsten uitrekten om ze nadien in de lucht te zwaaien en eraan te trekken tot ze de gewenste dikte hadden bereikt: dit proces noemen we la mian 拉面. Dit was al een goed voorteken…

Het eerste restaurant van de eigenares werd negen jaar geleden in Montmartre geopend door Xiao Rong, een Chinese die met een fransman was gehuwd en geen lekkere verse Chinese noedelsin Parijs  kon vinden. Vier jaar geleden opende ze een tweede, groter restaurant in Les Halles. Daar gingen wij eten.

De kaart, in tegenstelling met noedetentjes in China, is hier uitgebreid.
Leuk is dat je hier, in tegenstelling tot andere Chinese resto’s, de maaltijd kan starten met koude voorgerechtjes: duizendjarige eieren met tofu; niangpi, een noedelsalade uit Lanzhou; gemarineerde koolreepjes…
Noedelsoepen met rundsvlees, noedels in saus met varkensvlees of kip…
Gebakken noedels met vlees, kip, eend of vegetarisch…
Rijstschotels met verschillende garnituren…
En dan zijn er de “Noedelspecialiteiten” zoals noedels met ei en tomaat; met varkensbuik en mosterdblaadjes; met jacobsvruchten en pimenten… Aanraders!!!

Voor wie liever “klassiek” eet, zijn er verschillende gewokte schotels met rijst.

Het personeel is Chinees en heel attent, zoals in China. Het decor is minder kitch dan bij de doorsnee Chinees. Op de muur kan je naar een video kijken over het maken van verse noedels.

De volgende keer dat we Parijs aandoen, keren we er vast en zeker terug!

3, rue de Turbigo, 75001 Paris 00 33 1 40 13 08 04

46, rue du Faubourg Montmartre, 75009  00 33 1 45 23 10 21

Er is ook een adresje in Lyon : rue Mercière, 69002 Lyon  00 33 4 72 41 70 00

Pleindansen (2)

Pleindansen heeft zoals eerder gezegd zijn eerste roots in het Oude China. Een encyclopedie die tijdens de Periode van Lente en Herfst (770-475 v.C) werd gecompileerd, maakt reeds melding van dansen die tweeduizend jaar vroeger werden uitgevoerd. Mensen voerden toen reeds langzame dansen uit met als doel hun spieren te versterken. Periodes van langdurige regen hadden immers tot gevolg dat de mensen binnen moesten blijven. Lange immobiliteit leidde tot gewrichtsstijfheid en zelfs gewrichtspijnen. De langzame dansbewegingen hadden daar een positief effect op. Dansen stimuleerde ook de eetlust, verstevigde de beenderen en verjaagde vermoeidheid!

Gaandeweg gingen de mensen hun dansen opluisteren met kostumes en rekwisieten.

Pleindansen zoals het nu wordt uitgevoerd, gaat terug tot de Grote Sprong Voorwaarts (1958-1961).
De mensen werden toen aangespoord om lichamelijke activiteiten die ze normaal binnenshuis doen, samen met anderen op publieke plaatsen uit te voeren.
Jaren later, tijdens de Culturele Revolutie, werden de jongeren naar het platteland gestuurd. Daar maakten ze kennis met de yangge volksdans die toen heel populair was in het rurale China, vooral in het Noorden.
In het begin werden deze dansen uitgevoerd ter gelegenheid van belangrijke agrarische festiviteiten. Naderhand ging de CCP de yangge volksdans gebruiken als propagandatuig. In tijden van hongersnood zouden deze dansen de spanningen tussen het volk en de Partij verlichten. Nochtans werden ze, samen met andere traditionele expressievormen,  in de meest repressieve jaren van de Culturele Revolutie verboden. Daarna, na 1976, kwamen ze opnieuw in zwang.
In het midden van de jaren 1990 werden ze dan uiteindelijk het voorrecht van (te vroeg) gepensioneerde vrouwen!

Zo een groep vrouwen zien dansen maakt me altijd blij: Chinezen kennen de kunst om met kleine dingen gelukkig te zijn!

Vorig jaar bracht ik, samen met mijn Chinese vriendin Zhouzhou, een weekje door in haar geboortestad Shizuishan. Het stadje ligt in Noord China,in de provincie Ningxia.

Na het avondeten gingen we graag de stad in om daar wat rond te kuieren;  in China zijn de meeste winkels tot tien uur open. We kochten dan een sjaal voor jiejie, Zhouzhou’s oudere zus, of ijsjes voor de kids. Leeggelopen straten vroeg in de avond of op zondag,  kent China niet. Chinezen zijn straatlopers; er is daar is altijd wat te beleven…

Op zo’n zwoele lenteavond, tijdens onze avondwandeling, hoorden we muziek, ze werd steeds hoorbaarder. We naderden een mooi verlicht plein en zagen ontelbare koppels, vooral vrouwenkoppels, enthousiast en lachend dansen. Opeens werd ik door een vrouw aan de arm  getrokken en daar begonnen we samen te dansen! De vrouw was blijkbaar heel fier dat ze een laowai, een vreemdelinge, op het plein had getrokken om er een dansje te doen. Natuurlijk moest ik haar nieuwsgierigheid bevredigen en al haar vragen beantwoorden want laowai’s zijn daar schaars: ik heb er in één week niet één gezien!
Het was een leuke ervaring, het gaf me een goed gevoel: Chinezen kunnen zo opgaan in kleine pleziertjes. Pleindansen is daar één van.

Pleindansen is in de Volksrepubliek China heel populair, vooral bij vrouwen van middelbare leeftijd en gepensioneerden. Dit betekent niet dat die vrouwen al oud zijn; de pensioengerechtigde leeftijd begint bij sommigen reeds op vijftig jaar! Volgens CCTV, China’s officiële Tv-zender, zouden er meer dan 100 miljoen beoefenaarsters van pleindansen zijn.

Deze praktijk heeft haar roots zowel in het oude als in het moderne China.

In de Songdynastie (960-1279) werd pleindansen reeds uitgevoerd op publieke stadspleinen.
Ook tijdens de Culturele Revolutie werd er gedanst; het waren toen volksdansen zoals de yangge 秧歌. Ze hadden een propagandistisch karakter.

De muziek waarop de pleindansers zich uitleven is gevarieerd. Het zijn meestal populaire Chinese liedjes, zowel hedendaagse als historische.
Het hedendaagse pleindansen startte in het midden van de jaren 1990 toen vrouwen, tot pensioen gedwongen, zichzelf een bezigheid zochten. Dit leidde soms tot controverse vanwege klachten van geluidsoverlast door de bewoners van de omringende appartementen.

De dansers komen  ’s morgens vroeg of na het avondeten samen. Ze dansen in parken, op pleinen en zelfs in de metro, daar waar ze genoeg plaats hebben.
De groepen variëren in omvang van een tiental leden tot vele tientallen leden. Elke groep heeft een leidster die de leden een smalle bijdrage vraagt voor de muziek. De muziek komt meestal uit een draagbare cd speler met luidsprekers op wielen…

Mensen zijn hogere primaten die graag samenleven. Dit doen ze volgens hun gelaatskleur, hun nationaliteit, hun morele waarden, hun karakter, hun sociale status, hun geloof, hun beroep, hun hobby’s enz. Ze worden op die manier in groepen verdeeld.

Een Chinees idioom zegt: dieren verenigen zich naar hun soort, mensen verdelen zich naar hun kolonie, wat betekent dat mensen samenkomen op basis van hun hobby’s, ambities, levensstijl…
Sinds enkele jaren is de Chinese woordenschat een nieuwe affix ( niet zelfstandig element dat aan een grondwoord of stam wordt toegevoegd) rijker. De affix duidt op een groep mensen met identieke karakteristieken. Het affix is “kolonie”.

Hieronder volgen enkele voorbeelden:

De duimkolonie 拇指族 muzhizu: daartoe behoren degenen die onophoudelijk bezig zijn met beide duimen op hun smartphone te tikken

De pendelkolonie 钟摆族 zhongbaizu: dit zijn mensen die in een stad werken maar in een andere stad wonen

De kolonie van hen die aan hun ouders knagen 啃老祖kenlaozu: dit is de naam van de kolonie volwassenen die niet werken noch studeren en afhankelijk zijn van hun ouders. Ze zijn tussen 23 en 30 jaar

De kolonie van ‘jong voorkomen’ 装嫩族 zhuangnenzu: ze zijn reeds in de dertig maar zien er slechts twintig uit en hebben veel geld. Ze dragen slechts jeans van bekende, dure merken, teeshirts en old school baskets en ze hebben het laatste iPhonemodel

Een interessante kolonie is de mierenkolonie 蚁族 yizu: dit zijn de afgestudeerden/universitairen, heel groot in aantal, die in erbarmelijke levenscondities leven en tegelijk een carrière proberen uit te bouwen

De ‘koloniewoorden’ groeien nog steeds in aantal, ze ontstaan op internet of in krantenartikels, net als alle andere neologismen.

Het Chinees is wel degelijk een bloemrijke taal!

Chinezen zitten echt wel vol contradicties.
Ze zijn ongelooflijk bijgelovig. Bijvoorbeeld: het gebruik van het cijfer ‘vier’wordt, om redenen van onheilspellende homofonie, zorgvuldig vermeden, in het bijzonder in nummerplaten. Dit komt omdat de uitspraak van het karakter ‘vier’, ‘si’ in ’t Chinees, klinkt zoals een ander ‘si’ karakter, dat ‘dood’ betekent.

Het is dan wel verwonderlijk dat ze sinds enkele jaren het ‘si’ (dood) karakter dolgraag na een werkwoord of een adjectief plaatsen om een gevoel,een gemoedstoestand, een behoefte enz. op een interessante manier te overdrijven.
Enkele voorbeelden. Bij warm weer klagen de mensen dat het ‘doodheet’ is.
Zit de metro overvol, wat in Beijing meestal het geval is, dan zeg je dat je in de metro ‘doodopeengepakt’ bent.
Heb je een tegenslag? Dan ben je ‘doodnijdig’.
Schrik je van iets dan ‘schrik je je dood’.
Heb je veel werk dan ben je ‘doodmoe’. Heb je integendeel niets te doen, dan ‘verveel je je dood’.
Wanneer je honger hebt, zeg dan ‘ik sterf van de honger’. Maar pas op: eet niet teveel zoniet ben je ‘doodvol’.
Ook mag je spreken van ‘doodbekommerd’ zijn, of van ‘doodnerveus’ zijn.

Ook wij gebruiken wel het woord ‘dood’om de grenzen van de waarheid te buiten te gaan.

Interessant is dat je ‘si’ ook kan gebruiken na positieve gevoelens. Het funeste Chinese karakter is dan gelijk aan onze Vlaamse ‘kei’.
Chinezen zijn ‘doodblij’ met een cadeau, ‘doodgelukkig’ met goede punten op een examen, ‘doodontroerd’ bij het beluisteren van een mooie plaat…

De Chinese taal evolueert heel snel, woorden veranderen van betekenis. De grootste bron van neologismen en nieuwe zegswijzen is internet. Soms  verwarrend als je een tekst moet vertalen en een woord of zegswijze tegenkomt die niet alledaags is…