De Made in China Festival 2023 Poetry avond bestond dit jaar uit een lezing van Maghiel van Crevel, gewijd aan een aparte vorm van hedendaagse poëzie: de poëzie van de migranten arbeiders in China. Dagong heeft twee betekenissen: 1) zijn geboortestreek verlaten om heel ver vandaar werk te vinden, bv. werken als ambtenaar in een groot bedrijf
2) arbeid uitvoeren voor anderen, een arbeid die gevaarlijk kan zijn en geen bestaanszekerheid noch toekomst verzekert. De dagong wenxue gaat over die groep.

Dankzij de arbeid van honderden miljoenen migranten arbeiders kon en kan China haar droom van razend snelle economische groei verwezenlijken. Deze verandering van de maatschappij heeft een nieuwe vorm van poëzie tot leven gebracht, met name deze van de migranten arbeider als een document over de ontbering van de arbeiders achter China’s economisch mirakel.
Ontbering en sociale onrechtvaardigheid zijn de meest voorkomende thema’s. 300 miljoen mensen verlieten noodgedwongen hun dorp op zoek naar economisch welzijn. Ze vonden werk in de industrie, de bouw, als koerier, als seks werker…
Velen werken onder condities die wel slavernij lijken: lage lonen, overuren, onterende contracten, gevaarlijke werkcondities. In 1993 kwamen tijdens een brand in een fabriek in Zhili meer dan 80 vrouwen om, 50 werden ernstig verbrand. Reden daartoe was dat de eigenaars van de fabriek de ramen van de werkruimtes en de slaapzalen met ijzeren staven hadden ‘beveiligd’ en alle uitgangen, inclusief de nooduitgangen, aan de buitenkant op slot hadden gedaan.
Ook bij Foxconn in Shenzhen waren de werkomstandigheden zo meedogenloos dat, in de vroege jaren 2010 meer dan vierentwintig arbeiders zelfmoord pleegden. Een van hen was Xu Lizhi die vanuit een venster van de zeventiende verdieping sprong.
Deze vierentwintigjarige arbeider was, sinds hij bij Foxconn startte, begonnen een steeds hopelozer en morbide poëzie te schrijven. Zijn suïcide zou hem internationale faam opleveren!

Wat drijft die arbeiders, die tot 14 uur per dag zwoegen om na het werk poëzie te schrijven? Paradoxaal is het juist dat zware werk dat hen ertoe aanzet zichzelf nog meer te overtreffen, dit mensonterende werkritme zet hen ertoe aan te schrijven alsof er geen ‘morgen’ meer is.
Het spreekt vanzelf dat de meeste dichters hun werk laten verschijnen in niet-officiële tijdschriften, blogs enz. daar ze gecensureerd zijn.

Twee van hen, de dichter Xiao Hai en de dichteres Zheng Xiaoqiong, maken uitzondering op de regel.
Onlangs vertaalde Silvia Marijnissen een gedichtenbundel van Zheng Xiaoqiong: aangrijpende kreten van een arbeidster aan de montageband: het werken tegen de klok, de seksuele intimidatie, het wachten op zondagnamiddag met de ontgrendeling van de deuren van de fabriek…

Hieronder een gedicht van Zheng Xiaoqiong (prachtig vertaald door Sylvia Marijnissen)

KINDARBEIDER UIT LIANGSHAN

het leven is verbijsterend     het tijdperk wordt langzaam
blind     een veertienjarig meisje staat met ons
aan de lopende band met daarop de vermoeidheid van deze tijd
soms     wil ze niets liever dan terugkeren naar haar geboortestreek in Sichuan
hout hakken     gras snijden     wild fruit en wilde bloemen plukken
uit haar magere blik spreekt verlorenheid     ik weet niet
hoe ik dat zou kunnen uitdrukken     behalve:
kinderarbeid     of zuchten zo dun als papier
haar blik kan elke lieve ziel breken
waarom wordt het weinige beetje medelijden
door de machines van de lopende band kapot gewalst?
haar net iets tragere bewegingstempo wekt vaak
het gevloek van de voorman     haar tranen vallen niet
ze vullen haar ogen     “ik ben groot
mag niet huilen”     zegt ze bloedserieus
zo verbijsterend     van haar kindertijd resteren alleen nog
herinneringen     ze heeft het over dingen uit de bergen, zoals hellingen
blauwe meren     slangen     koeien
misschien is het leven het vinden van een weg te midden van verbijstering
om terug te keren naar het leven zelf     soms toont haar donkere gezicht
een blik van minachting voor een ploegmaatje
dan wijst ze naar een ander meisje, zwakker dan zijzelf, en zegt:
“zij is jonger dan ik     maar zij moet ’s nachts met mannen slapen”

(Uit Vrouwelijke migrantenarbeiders, 2012)

‘Moneyboys’ was de prachtige afsluiter van het Filmfestival van Made in China 2023: een aangrijpend verhaal dat zich afspeelt in de wereld van de homo prostitués.

De jonge homo Fei leeft samen met zijn vriend Xiaolai in een grote stad. Hij prostitueert zich om geld te kunnen sturen naar zijn zieke moeder die in een klein dorp woont.
In China worden homoseksualiteit en prostitutie onderdrukt. Politiecontroles en huiszoekingen hangen Fei dus continu boven het hoofd maar het grootste gevaar komt soms van zijn klanten.

De film bestaat uit twee delen en start in het appartement van de twee jongens.
Op een ochtend komt Fei bebloed naar huis na een nacht te hebben doorgebracht met de maffioso Bao. Razend wil zijn vriend Xiaolai hem wreken maar hij wordt kreupel geslagen door de handlangers van Bao.
Daarna gaat Fei zijn familie in zijn geboortedorp opzoeken. Zijn familieleden, die graag gebruik maken van het geld dat hij hen stuurt, keren zich plots tegen hem als ze vernemen op welke manier hij dat geld verdient…

De Chinese titel van de film: ‘Zoeken, zoeken naar’, verwijst naar Fei’s zoektocht naar zichzelf.
We vinden hem zes jaar later terug in een andere grootstad en met een andere vriend. Fei is veel veranderd: hij is heel zelfverzekerd geworden, hij is cool en heeft blijkbaar alles onder controle.

De smerige, gevaarlijke en gewelddadige sfeer van het eerste deel van de film heeft plaats gemaakt voor een verfijnde, geborgen en vreedzame ambiance: Fei, heel modieus gekleed, houdt samen met zijn nieuwe vriend een verfijnde theeceremonie.
Later wonen ze het huwelijk van een homo vriend bij: een fake huwelijk om te ontsnappen aan de familiale en sociale druk. Tot Fei verneemt dat het koppel een baby verwacht.
Kort daarop ontmoet hij zijn vroegere geliefde, de kreupele Xiaolai, die ondertussen getrouwd is en vader van drie kinderen!

De druk die Chinese jongeren van hun familie moeten ondergaan is immens en laat hen niet toe zichzelf te zijn. Wanneer gays dan moeten beslissen een fake huwelijk aan te gaan, ontstaat een niet aflatende zoektocht naar identiteit.
Tijdens de film dacht ik dikwijls terug aan de, even aangrijpende, roman van de Taiwanese auteur Bai Xianyong Jongens van glas (zie blog 21 augustus 2021)

De regisseur van de film, C. B. Yi, werd geboren in Mainland China maar verhuisde naar Oostenrijk toen hij tien jaar was. Hij koos ervoor zijn film in China te draaien maar, uit vrees dat de autoriteiten dit niet zouden toestaan, maakte hij zijn film in Taiwan. De film werd geselecteerd om deel te nemen aan de sectie Un Certain Regard op het festival van Cannes in 2021.

De vertolking van Kai Ko als Fei is meesterlijk: zijn controle over de stiltes, zijn lichaamstaal, zijn présence maken van deze film een echte parel!

Mandchurian Tiger, geregisseerd door Geng Jun, was de openingsfilm van Made in China Festival Ghent. Door onvoorziene omstandigheden miste ik die dag de film maar zag hem later op You Tube!

De film kreeg op het Internationaal Filmfestival van Shanghai 2021 de prijs van de beste fictiefilm. Hij is de vijfde langspeelfilm van Geng Jun.

Het verhaal speelt zich af, ’s winters, in een mijnstadje in Heilongjiang, de meest noordelijke provincie van het vroegere Mantsjoerije.
Hoofdpersonage is Xu Dong, een bestuurder van een steenkoolwagen. Hij danst gestaag op het slappe koord tussen zijn hoogzwangere vrouw Meiling en vriendinnetjes, waaronder Xiaowei. Hij heeft ook een hond waar hij dol veel van houdt maar die Meiling weg wil vóór de geboorte van haar kind. Xu Dong laat zijn hond achter aan Ma Quanli, een projectontwikkelaar die tot over zijn oren in de schulden zit.

Tot enerzijds Xu Dong ontdekt dat Ma zijn hond heeft gedood en gekookt om zijn schuldeisers te verwennen…

Tot anderzijds Meiling een geverfd haar op de jas van haar man vindt en op zoek gaat naar Dongs vriendinnen…

De film werd gedraaid in de mijnstad Yilan, Heilongjiang, bij de grens met Rusland en niet ver van Hegang, de geboorteplaats van regisseur Geng Jun. De film, die zes jaar lang werd voorbereid, werd op twee maanden gedraaid: van december 2018 tot januari 2019 maar covid en lockdown maakten dat de montage tien maanden in beslag nam.

Op het einde van de film verschijnt een mandchurian tiger in een zoo: een wreed en ongetemd wild dier van een zeldzame soort en dus kostbaar. Maar hij is gedoemd tot eenzaamheid. Geng Jun vergelijkt zijn situatie met die van de mens in dezelfde conditie en stelt zich de vraag: zou de mens ook in staat zijn zijn wreedheid terug te vinden indien hij weer vrijgelaten wordt? Vandaar het motto van de film:
“Iedereen is als een Mandchurian tiger in een kooi.”

Een aangrijpende movie, meesterlijk vertolkt en die je, zoals eerder gezegd, nu het festival op zijn einde loopt, toch nog gratis kunt zien op You Tube!

Gisteren zag ik, in het kader van de vierde editie van Made in China Festival Ghent, een eerbetoon aan de Sichuan opera: Johnny Ma’s film ‘To live to sing’ (2019).
De film gaat over de laatste dagen van een operatroep in een wijk van Chengdu, Sichuan. Bulldozers vernietigen elke dag een andere straat, overal verschijnt het karakter 拆, te vernietigen, op oude gebouwen, waaronder dat van de operatroep. Sichuan opera telt slechts nog bejaarden onder zijn publiek en is gedoemd om te sterven want de jeugd toont geen interesse. Maar  voor de troep is ‘zingen onafscheidbaar van leven’.

Johnny Ma (马楠) werd gevraagd een film te maken gebaseerd op een documentaire  ‘Een volksopera troep’, het drie maanden lange relaas van het dagelijkse leven van een operatroepje in een wijk van Chengdu. Deze docu herinnerde Ma aan een film van Yasujirô Ozu: ‘Ukigusa’, hij was meteen bekoord. Hij stemde in en besloot de film te draaien met de operazangers zelf en op dezelfde plek. Daarvoor organiseerde Ma een voorstelling om de twee dagen en liet daarbij het publiek van toen terugkomen, het echte theaterpubliek.

De acteurs spelen dus hun eigen rol. De hoofdactrice, Zhao Li, heet in het echte leven Zhao Xiaoli. Ze is aanwezig in bijna alle scènes van de film en ze heeft een ongelooflijke ‘présence’.

Ma’s grootmoeder was gepassioneerd door Sichuan opera (Kunqu 昆曲) en gaf haar kleinzoon haar passie door.

Met deze film wil Ma de échte opera tonen, hij wil ook tonen ‘in welke mate verandering een mens bang kan maken’.
Een meesterwerkje!

In China wordt veel konijnenvlees gegeten, vooral in de provincie Sichuan, en meer bepaald in de stad Chengdu. Naast het feit dat elk jaar meer dan 200 miljoen ton konijnenvlees worden geproduceerd, moet China er ook uit Frankrijk importeren.
Maar…niet alleen het vlees van de konijntjes is populair, ook hun koppen zijn zeer gewild! De regel is dat het konijn niet ouder mag zijn dan zes maanden.

Vanwaar komt de traditie om konijnenkoppen te slurpen?
Vele jaren geleden verkocht een door een familie gerund restaurantje in Chengdu lekkere hotpots. Maar de zoon des huizes was verlekkerd op de kliekjes van konijnenkoppen en wou niets anders eten. Zijn moeder stelde speciaal voor hem een recept op punt: konijnenkoppen in een speciaal home made sausje. Totdat de klanten het bestaan van dit gerechtje ontdekten en het ook eens wilden proeven. Het had succes bij de klanten en werd zo populair dat de kokkin stopte met de verkoop van haar hotpots en uitsluitend konijnenkoppen begon te verkopen.
Het gerechtje werd een lokale delicatesse en werd eerst ‘s nachts als street food verkocht. Door zijn groeiende populariteit vond het ook zijn plaats in dag stalletjes en nu zelfs ook in restaurants.

Hoe eet je konijnenkopjes?
Vooreerst kraak je de schedel open, dan duw je de ogen eruit en vervolgens slurp je de hersenen, de tong en de wangen op. Daarbij drink je een fris biertje.

En…hoe heet het smullen van die delicatesse in het Sichuanees?
啃兔头 ken tutou: konijnenkop afkluiven.
Nu betekent ken tutou eveneens ‘zoenen’.
Waarom? Omdat al dat slurpen en zuigen ook plaatsgrijpt bij een French Kiss!

Om het nieuwe maanjaar in te luiden bracht de Chinese post een nieuwe postzegel uit: een blauw konijn getekend door de beroemde Chinese kunstenaar Huang Yongyu.
De reacties van de Chinese bevolking waren niet unaniem: velen vinden dat het konijn, met zijn blauwe kleur en rode ogen, een duivelachtige air heeft, anderen vinden hem snoezig.

Op de sociale media zijn de reacties heel gepassioneerd: “ In volle Covid epidemie is dit konijn, met in de ene poot een stylo en in de andere poot een zakboekje met het dodental, angstaanjagend!”
Anderen vinden dit konijn: “Een nieuwe vorm van kunstuiting.”

Griezelig of snoezig, deze postzegel  die uitkwam op 5 januari, was reeds uitverkocht voor het einde van de dag!

Aan allen, een heel gelukkig jaar van het waterkonijn!

De film die Wang Bing reeds bekeken had op zijn smartphone en ter illustratie van zijn betoog koos, heet Stonewalling (石门).

De twintigjarige Lynn wordt door haar vriend aangezet een cursus te volgen in een school voor stewardessen en tegelijk ook Engels te leren. Haar vriend werkt als fotomodel en is dikwijls weg van huis.
Lynn is een heel gedwee jong meisje, bijna nog een kind, dat met alles instemt wat haar vriend haar vraagt. Tot wanneer ze ontdekt dat ze zwanger is en haar leven een heel andere wending neemt.

Lynn overweegt het kind te houden, haar vriend zet haar aan tot abortus. Ze liegt hem voor dat ze dit gaat laten doen en vertrekt naar haar ouders die een obstetrische kliniek runnen.

Naarmate de tijd verstrijkt, verandert ze van gedachte en beslist ze het kind te dragen en weg te geven. Maar de Covid slaat toe en alles gaat niet meer zo gemakkelijk…

Stonewalling is een weergave van het leven van een jong meisje in het moderne China. De filmmakers benadrukken in het begin van de film hoe Lynn afgesneden van haar omgeving leeft, en hoe ze afhankelijk is van haar vriend, als het ware door hem geschapen.

Als Lynn bij haar ouders woont ziet ze haar moeder Vitality Cream verkopen: dit is een belangrijk deel van de film waarbij het concept van multi-level marketing grondig aan bod komt. Een tweede belangrijke focus is het concept van de ovule donatie, heel populair geworden bij de jonge Chinese meisjes. Een derde accent wordt gelegd op de gig-economie, waarbij bedrijven korte termijn contracten aangaan met onafhankelijke werknemers om tijdelijke projecten op te vangen.

De film, voorgesteld op de Venice International Film Festival, is het werk van een jong koppel: de Chinese Huang Ji en haar man, de Japanse Ryuji Otsuka. Huang Ji vertelt dat haar moeder als verloskundige haar dikwijls meenam om bevallingen maar ook abortussen te zien.
Het koppel schreef het scenario over de zwangerschap van deze jonge vrouw, die ze gedurende tien maanden filmden.

De film duurt 147 minuten, het is dus een lange film maar op geen enkel moment keek ik op mijn uurwerk! Een prachtige art-house movie!

Wang Bing: State of Cinema 2022 (1)

Vorige maand kwam de filmmaker Wang Bing (王兵 ° 1967 ) naar Bozar in Brussel. Hij gaf er een boeiende lezing , in het Chinees, over de huidige staat van de Chinese onafhankelijke film.
Wang Bing wordt aangezien als één van de meest vooraanstaande documentairemakers.
Mijn man en ik zagen op een filmfestival in Antwerpen, Tie Xi Qu铁西区, West of the Tracks (2002), zijn negen uur lang durende documentaire. Het gaat over de teloorgang, rond de eeuwwisseling, van de zware industrie en zijn impact op de arbeiders en hun families in het Tiexi district in Shenyang: een meesterwerk!
Wang Bing richt zijn werk volledig op de veranderingen die plaatsvinden in de Chinese samenleving. Hij werkt zelfstandig en maakt gebruik van een digitale camera. Naast zijn documentaires maakt hij ook video-installaties , zoals Crude Oil, een film van 14 uur, fictiefilms en fotografie.

Hier volgt dan zijn lezing, door Sis Matthé vertaald uit het Chinees.

In mijn volgende blog bespreek ik de film die Wang Bing zijn toeschouwers wou laten zien ter illustratie van dit betoog.

Tot voor kort groetten Chinezen elkaar op een bijzondere manier: niet met ‘hallo’ of ‘goedendag’ maar wel ‘你吃了吗?’ ni chile ma? ‘heb je al gegeten?’. Het Chinese volk heeft dikwijls hongernood geleden, eten is levensbelangrijk voor hen, vandaar deze manier van groeten.

China leeft nu reeds meer dan drie jaar in de angst het omicronvirus of een van zijn varianten te betrappen. Elke, tot voor kort dagelijkse, Covid-test maakt de bevolking dan ook héél ongerust. De uitslag van de test wordt uitgedrukt in 阴yin en 阳 yang: negatief of positief.
Sinds de regering de maatregelen versoepeld heeft en de mensen weer vrij naar buiten kunnen is het aantal besmettingen erg gestegen. Gevolg: niemand gaat meer naar buiten uit vrees besmet te worden. Zij die het naar buitengaan wel aandurven of daartoe gedwongen worden groeten nu buur of vriend op een nog meer bijzondere wijze met: ‘你阳了吗？ni yang le ma?, ben je besmet?

In al hun miserie blijven de Chinezen humoristisch. Er circuleren dus tal van grappen op de sociale media. Ik vertaalde er eentje voor jullie.

“Hehe, er schiet ons niet veel tijd meer over.
Aan alle vrienden, gelieve uw besmettingsperiode onder controle te hebben.
Indien jullie na 17 december besmet zijn zullen jullie jammer genoeg Kerst missen.
Indien jullie tussen 20 december en 1 januari besmet raken zullen jullie jammer genoeg Nieuwjaarsdag missen.
Indien jullie tussen 15 en 30 januari een besmetting oplopen zullen jullie jammer genoeg Chinees Nieuwjaar missen.
Dus: de beste periode om besmet te raken is tussen 9 en 17 december alsook tussen 2 en 14 januari. Zorg ervoor de planning goed na te leven.”

Laten we deze wijze Chinese raadgeving naleven!

Enkele dagen geleden overleed voormalig Chinees president Jiang Zemin. Ik volgde toevallig de rouwceremonie op de Chinese staatstelevisie CCTV4. De Renmin Dahuitang (Great Hall of the People) was versierd met witte bloemen (in China is wit de kleur van de rouw) alsook met witte, papieren uitvaartoffers.
Plots zag ik weer voor mijn ogen al die mooie papieren voorwerpen die ik zag toen ik met mijn vriendin Zhou Zhou door het platteland van haar geboorteprovincie Ningxia reisde. Het was de eerste keer dat ik zoiets zag. Ze vertelde me dat er iemand gestorven was…

Deze papieren offers, die tijdens de rouwceremonie worden verbrand, vertolken de objecten voor die de overledene nodig heeft in het hiernamaals: voedsel, een huis, bankbiljetten… alle zijn een illustratie van het verlangen naar status en comfort in het leven na de dood.

Papieren uitvaartoffers zijn in feite een voortzetting van de mingqi冥器. Mingqi冥器 werden in het graf van de overledene geplaatst. Ze verschenen in de periode van de Strijdende Staten (476-221 v.Chr.), ter vervanging van  menselijke offers bij de rouwplechtigheid van hooggeplaatsten. Mingqi waren beeldjes, eerst van hout en later terra cotta, die de overledene met zich meeneemt in het hiernamaals. Ze waren duur en bestemd voor de rijkere klassen.
Het gewone volk maakte gebruik van ‘papieren geld’, gemakkelijk om te maken en goedkoop. Dit gebruik werd algemeen verbreid vanaf de 7° eeuw. Het geld werd verbrand en stond symbool voor de transmutatie van het materiële naar het immateriële. Het herinnerde ook aan het verbrandingsproces van de overledene.

Dit ‘papieren geld’ verzekerde de armen dat het contract die de levenden met de doden verbindt zou kunnen worden nagekomen. Inderdaad, de Chinezen geloven dat de mens bestaat uit een ‘hemelse ziel’ hun 魂die de wereld van de mensen verlaat voor de wereld van de doden en een ‘aardse ziel’ po 魄 die in het lichaam blijft. Deze po kan op elk ogenblik een hongerige geest worden indien zijn behoeften niet bevredigd worden. De levenden hebben er dus alle belang bij hun overledenen alles te bieden wat ze nodig hebben! In ruil daarvoor gaan de overledenen de levenden beschermen.

Het gebruik van papieren uitvaartoffers gaat zich vanaf de 9° eeuw in alle lagen van de maatschappij verspreiden terwijl de mingqi langzamerhand verdwijnen.
Papieren uitvaartoffers worden nu industrieel geproduceerd. Luxueuzere exemplaren worden in speciale ateliers vervaardigd en gaan mee met hun tijd: smartphones, luxueuze schoenen en zelfs vliegtuigen. Chinezen houden van de laatste trends!