De Chinese schrijver Mo Yan werd op 11 oktober 2012 met de Nobelprijs literatuur beloond omdat hij ‘hallucinant realisme mengt met volksverhalen, geschiedenis en de actualiteit’.

Guan Moye管谟业 werd geboren op 17 februari 1955 in het dorpje Gaomi, provincie Shandong. Deze boerenzoon kreeg reeds van kleinsaf van zijn vader de vermaning buitenshuis zijn mening niet te uiten: toen woedde de culturele revolutie.

Als  jongeman werkte hij als fabrieksarbeider.
Na de culturele revolutie sloot hij zich aan bij het Volksbevrijdingsleger en in de jaren tachtig begon hij te schrijven. 
Guan Moye koos als schuilnaam: Mo Yan 莫言. Letterlijk betekent dit ‘niet spreken’. Vele van zijn romans werden bekroond en verfilmd, o.a. door Zhang Yimou. Mo werd sterk beïnvloed door het magisch-realisme van Garcia Marquez.

Mo Yans literair universum is hoofdzakelijk ruraal. Onrecht, geweld, menselijke tragedies, frustratie, plattelandsstank…zijn onderwerpen die telkens terugkomen in zijn oeuvre, zij dan humoristisch ingekleed. Zei Mo Yan niet ooit: “Ik denk dat mijn lezers verkiezen in humoristische stijl over een smartelijk leven te lezen.” Deze levensverhalen zijn die van eenvoudige Chinezen en spelen zich meestal af in het noordelijke deel van de provincie Shandong, Mo Yans homecountry waar ‘ de mensen vechten om de dood buitendeurs te houden, bijna niets te eten hebben en in lompen gekleed lopen’.

Mo Yan durft het aan onverbloemd te schrijven over de bureaucratie van China en de confrontatie die zijn personnages ermee aangaan. Nochtans is hij geen dissident en zijn boeken zijn verkrijgbaar in mainland China, wat niet het geval is voor Yan Lianke. Het parcours van laatsgenoemde is gelijkaardig aan dat van Mo, ook waren beiden vroeger militairen. Yans boeken worden in vasteland China veelal gecensureerd. Ze worden uitgegeven in Hong Kong en zo via vertalingen over de wereld verspreid.
Mo Yan is een ongrijpbaar persoon: hij is vice-voorzitter van de Schrijversvereniging van China, wat hem toelaat gemakkelijker een visum te verkrijgen om buiten China te reizen. Nochtans is hij geen officiële schrijver, alhoewel hij soms beschuldigd wordt van een gematigde collaboratie met het regime. Hij maakt deel uit van de honderd Chinese schrijvers die er in mei vorig jaar in toestemden Mao Zedong hulde te brengen: elke deelnemer moest met de hand een passage overschrijven uit de “ Toespraken van Yan’an over literatuur en kunst” (1942). Als men weet dat deze toespraken symbool staan voor de onderwerping van de kunstenaars aan de proletarische revolutie en dat iedere schrijver hiervoor een vergoeding van 1000 yuan (ong. 130 euro) kreeg is het niet verwonderlijk dat dit grote ophef veroorzaakte op internet en dat deze schrijvers als gewetenloos werden bestempeld. Dit compromitterend gedrag is de norm voor de generatie van schrijvers van post-Tiananmen. Hoe Mo Yan hierover denkt is nog niets bekend want hij sloot zich na deze geruchten op in Gaomi.
De Nobelprijs  geeft Mo een ideale gelegenheid voor “soft-power” in China. Een delicate klus als men terugdenkt aan Liu Xiaobo en zijn Nobelprijs voor de vrede in 2010. Mo heeft de moed opgebracht om aan de buitenlandse pers te verklaren dat ‘hij hoopt dat Liu Xiaobo zo vlug mogelijk vrijgelaten wordt’.
Vergeten we ook niet Gao Xingjian, Nobelprijswinnaar literatuur 2000, Chinese dissident die bij het behalen van de prijs reeds de franse nationaliteit had. Gao was toen een bijna totaal onbekende schrijver, wat niet het geval is van Mo die heel veel gelezen wordt in eigen land en wiens boeken in heel veel talen zijn vertaald.