Yan Geling werd geboren in 1958, Shanghai, in een familie van intellectuelen. Ze was gepassioneerd door ballet en trad toe tot de troep van het Volksbevrijdingsleger in Chengdu. Ze was toen twaalf, ze was de jongste van de troep. Drie jaar later, ten gevolge van een misgelopen liefdesaffaire, wordt ze voor ze drie jaar geschorst.
In 1979 wordt ze, tijdens het sino-vietnamees conflict, oorlogscorrespondente en ontdekt ze haar roeping: schrijven.

Heel het oeuvre van Yan Geling staat in het teken van het (her)schrijven van persoonlijke themata. De novella le Serpent blanc (prachtige vertaling van Brigitte Duzan) is daar een mooi voorbeeld van.

De opbouw van de roman is heel origineel: het bestaat uit drie verschillende invalshoeken. Er is het officieel rapport, het verhaal gerapporteerd door de geruchten en het intieme, geheime, ik zou zeggen het echte verhaal van de hoofdpersonage zelf, Sun Likun.

Het verhaal start tijdens de Culturele Revolutie. Een danseres van het Volksbevrijdingsleger wordt, om een duistere reden, opgesloten. De enquêteur, Xu Qunshan, die haar komt ondervragen is een vreemd, dubbelzinnig personage waarvan de lezer zal proberen ontdekken welke relatie hij met de danseres onderhoudt…

De oorspronkelijke idee van Yan Geling was haar roman te koppelen aan de legende van de witte Slang door Sun Likun in haar jeugd de rol van de witte Slang te hebben laten spelen en de enquêteur die van de groene.

Deze prachtige novella is een socio-politieke satire waar de alomtegenwoordige controle van de politieke macht, de vooroordelen, de afkeer voor alles wat afwijkt van het normale, het latente geweld in de maatschappij en vooral van vrouwen tegenover vrouwen, de preutsheid, op poëtische en humoristische wijze worden beschreven.

Ik hou het daarbij, anders verraad ik jullie het mysterie waarin het verhaal is gehuld.
Sta vast even stil bij de laatste zin:
Xu Qunshan! s’écria-t-elle en son for intérieur.

Le Serpent blanc
Yan Geling
2022 L’Asiathèque
vertaald door Brigitte Duzan

White Snake and other stories
te verkrijgen op Amazon

De Legende van de witte Slang is een van de ‘vier grote Chinese legendes’.
Aan het Westelijk Meer in Hangzhou wordt een jongeman verleid door een jonge vrouw in het wit die vergezeld is van haar dienster. Beiden zijn slangenvrouwen die, nieuwsgierig naar de wereld van de mensen, naar de aarde zijn neergedaald. De witte slang en de jongeman vormen een gelukkig koppel maar de monnik Fa Hai 法海 , die de echte natuur van de jonge vrouw heeft herkend en woedend is om deze grensoverschrijdende relatie, besluit haar uit te schakelen.

Deze heel oude legende vindt haar oorsprong in de orale traditie maar werd pas door Feng Menglong 冯夢龙in de 17° eeuw neergeschreven. Het verhaal werd geschreven in baihua 白话de spreektaal. Het speelt zich af, zoals hieronder samengevat, in vier episodes, op drie verschillende plaatsen.

Hangzhou 杭州, Qingmingjie 清明节 (feest van de doden). Xu Xuan 许宣, bediende in een kruidenwinkel, gaat bidden in een tempel. Het begint plots te regenen. Xu opent zijn paraplu en beslist per boor naar huis te keren. Een vrouw in het wit en haar dienster vragen of ze mee mogen op de boot. Aan wal gekomen is het nog niet gestopt met regenen. Xu laat de vrouwen zijn paraplu achter.
’s Anderendaags, wanneer hij zijn paraplu gaat terughalen, verklaart de vrouw dat ze aan elkaar voorbestemd zijn en moeten trouwen. Omdat Xu arm is geeft de vrouw hem een zilverstaaf om het trouwfeest voor te bereiden. Maar de zilverstaaf maakt deel uit van een gestolen buit van de overleden echtgenoot van de vrouw en Xu Xuan wordt aangehouden. Hij leidt de politie naar de verlaten woonst van de vrouw: zij verschijnt in haar witte gewaad maar gaat op in de lucht. Xu Xuan krijgt een milde straf: hij wordt verbannen naar Suzhou.

In Suzhou 苏州 slijt Xu Xuan rustige dagen. Zes maanden later verschijnen de witte dame en haar dienster opnieuw. Xu verwijt haar haar gedrag maar de vrouw verleidt hem opnieuw en ze leven dagen van liefde en plezier. Wanneer Fa Hai 法海, een taoïstische priester een boosaardige wolk boven het hoofd van Xu Xuan ontdekt en hem wil bezweren, wordt hij belachelijk gemaakt door de bovennatuurlijke gaven van de witte vrouw. Enkele tijd later, wanneer Xu Xuan een feest in de tempel wil bijwonen, geeft zijn vrouw hem prachtige kleren…die gestolen zijn! De vrouw verdwijnt en Xu Xuan wordt opnieuw verbannen, deze keer naar Zhenjiang.

In Zhenjiang 镇江vindt Xu een nieuwe job in een kruidenwinkel. Maar, net als in Suzhou, komt de witte vrouw terug, kalmeert de woede van Xu en komt bij hem wonen. Ondertussen is de baas van de kruidenwinkel op haar verliefd geworden. Hij probeert haar te verleiden maar komt oog in oog te staan met een …reuzegrote boa. De baas vlucht weg.
Kort daarop doet Xu Xuan een bedevaart naar het klooster van de Gouden Berg. Zijn vrouw komt terug bij hem maar Fa Hai is erachter gekomen dat ze een slang is. Ze werpt zich in het water en verdwijnt. De taoïstische priester onthult de ware identiteit van de witte vrouw. Xu Xuan is in paniek. Dankzij een keizerlijke gratie mag hij terug naar Hangzhou.

Hangzhou. Xu Xuan wordt voor de derde maal ingehaald door zijn vrouw. Zij wordt door Xu’s schoonbroer en zijn vrouw uitgenodigd bij hen te verblijven. Op een dag ontdekt de schoonbroer op Xu’s bed een reuzegrote boa. Xu Xuan geraakt steeds meer in paniek en staat op het punt zelfmoord te plegen als Fa Hai hem een kom geeft om op het hoofd van zijn vrouw te plaatsen en haar zo onder controle te krijgen: zij neemt haar oorspronkelijke gedaante terug aan, haar dienster wordt opnieuw een vis. Beiden worden opgesloten onder de pagode Leifeng 雷峰塔.

Xu Xuan wordt monnik…

Ook in latere versies van de legende wordt de vrouw in het wit steeds vergezeld van een dienstmeisje. Het visje is een slang geworden, blauw of groen naargelang de vertaling want het karakter qing 青 betekent een kleur tussen groen en blauw, soms zwart.
Een andere bron van de legende vertelt het verhaal van een witte (vrouwelijke) slang die bemind wordt door een groene (mannelijke) slang. De witte slang stelt de groene slang een gevecht voor: indien de groene slang wint zal ze met hem trouwen, zo niet zal hij zich veranderen in een vrouw en haar dienstmeid worden. Dit is wat gebeurde.

Van de Legende van de witte Slang werden opera’s geschreven waarvan die van Tian Han 田汉de beroemdste is. De witte Slang is een van de grootste rollen geweest van de beroemde Peking operazanger Mei Lanfang 梅兰芳.

In de hedendaagse Chinese literatuur verschenen reeds drie romans met de slang als thema. Een daarvan, de novella 白蛇van Yan Geling 严歌苓, bespreek ik in mijn volgende blog.

Omdat de vakantie voor de deur staat en we geen zin hebben om veel tijd te verliezen in de keuken, geef ik jullie vandaag het recept van één van mijn lievelingsgerechten: omelet met tomaten.
Heerlijk en poepsimpel om maken!

Deze omelet vind je overal in China, ze behoort tot wat we noemen 家常菜 jiachangcai of thuiskeuken. Een heerlijke omelet is dat, die ook snel klaar is en gezond!

Ingrediënten

6 eieren, goed opgeklopt
4 rijpe tomaten, in 8 (of naar wens 16) stukken gesneden
3 lente-ui, in stukken van 5 à 6 cm gesneden
2 theel zout, 2 theel suiker
arachideolie
(evt. enkele druppels sesamolie ter afwerking)

Methode

1. Verwarm olie in de wok, giet de eieren erin en roer met eetstokjes tot de omelet nog wat lopend is, leg ze op een bord en breek ze tot grote lompen
2. Verwarm opnieuw olie in de wok en bak de lente-ui tot wanneer ze zacht is, haal ze met de eetstokjes uit de olie en leg ze op een bord
3. Bak de tomaten op hoog vuur, voeg zout en suiker aan toe, zodra de tomaten sap afscheiden en zacht zijn, zijn ze klaar
4. Voeg de omelet eraan toe, verwarm goed en roer alles door elkaar
5. Leg de lente-ui erbovenop en dien op met eventueel wat sesamolie

Tip: in China wordt, naast eetstokjes, ook een lepel gegeven!

Fortune cookies, die kleine knapperige koekjes die, als je ze open kraakt een papiertje met jouw lotsvoorspelling laten verschijnen, zijn geliefd door jong en oud. Ze zijn een cadeautje dat je op het einde van een Chinese maaltijd krijgt.
Maar, in China zijn ze onbekend! Geen enkele Chinees die in China woont heeft ze ooit gezien. Vanwaar komen ze?
Een journalist van Goldthread ging het onderzoeken in San Francisco. In de Golden Gate Fortune Cookie Factory, waar sinds 1962 de cookies met de hand worden gemaakt. Hij interviewde er de eigenaar, Kevin Chan.

Kevin Chan gaf antwoord op de vraag naar de oorsprong van de fortune cookies: ze zijn uitgevonden door de Japanners. De Japanse researcher Yasuko Nakamachi traceerde de oorsprong van de fortune cookies in bakkerijen bij Kyoto. Japanse cookies zijn groter en meer donkerbruin. Het briefje met de lotsvoorspelling zit niet in het koekje maar ligt geklemd in de vouw ervan.

Kleine familiebedrijven maken sinds generaties cookies met de hand bij een tempel buiten Kyoto. De researcher vond vele referenties van die koekjes in de Japanse literatuur en geschiedenis, alsook een prent uit 1878 die een cookiemaker voorstelt.

Later introduceerden Japanse immigranten de cookies in Amerika. Tijdens wereldoorlog II, toen de Japanners er met geweld werden geïnterneerd, startten Amerikaanse Chinezen met het maken van die cookies en leverden ze in de Chinese restaurants van Chinatown.

De meeste fortune cookies bedrijven liggen in de Verenigde Staten en worden machinaal gemaakt. Deze van Kevin Chan zijn met de hand gemaakt, en natuurlijk veel krokanter dan die welke met de machine gemaakt worden.

“You have a secret admirer”, “An old love will come back to you”, “The love of your life is right in front of your eyes”…
Wie kan daaraan weerstaan?

Weibo, een Chinees platform voor sociale media, gaat viraal!

Reden? De illustraties van een Chinees schoolboek, die heel negatieve reacties bij de ouders van de kinderen uitlokten, wegens ‘esthetisch onaangenaam’ en ‘choquerend’.

De kinderen die op de prentjes zijn afgebeeld hebben kleine droopy oogjes, te grote voorhoofden en zijn lelijk gekleed. Dit alles maakt de algehele vormgeving ‘tragisch lelijk’.

Op sommige prentjes is het kruis van de jongensbroek te uitpuilend.

Meisjes die hun tong uitsteken, jongens die de meisjes op ongepaste plaatsen grijpen, een omgekeerde Chinese vlag, enkele kinderen met kleren in de kleuren van de Amerikaanse vlag… dit allemaal is niet alleen lelijk maar heeft heel zeker ‘slechte intenties’!

Sommige ouders zijn ook van mening dat die lelijke tekeningen de esthetische appreciatie van hun kinderen negatief zullen beïnvloeden.

Het boek is uitgegeven door de People’s Education Press, een uitgeverij die in 1950 werd gesticht en verantwoordelijk is voor het uitgeven van onderwijsmateriaal voor lager onderwijs.

Veel netizens blikten terug op de schoolboeken uit hun kindertijd en zijn van mening dat het traditioneel Chinees design veel mooier is dan dat van vandaag.

De People Education Press beloofde de kwaliteit van de illustraties te verbeteren. Hierop kreeg ze al 600.000 likes!

City gate, open up!

Zoals in Bei Dao (1) besproken, zijn in 1989 de stadspoorten van Peking voor hem dichtgegaan en begint voor hem een lange periode van ballingschap.

Pas twaalf jaar later, in 2001, krijgt Bei Dao een speciale vergunning om zijn zieke vader te komen bezoeken. Alhoewel hij er zich psychologisch heeft op voorbereid, herkent hij zijn stad niet. Hij zegt: ‘Ik was een vreemdeling in mijn geboorteland geworden’. Dit was de aanleiding van het schrijven van het boek: via het schrift gaat Bei Dao zijn stad heropbouwen, zijn eigen Peking reconstrueren. Hij beschrijft heel intens het licht van de stad, haar geur, haar geluiden, de kinderspelletjes… En om te eindigen, het aandoenlijke portret van zijn vader.

De ‘reconstructie’ van zijn stad was moeilijker dan gedacht: het geheugen is selectief, verward, en het zijne deed lange tijd een winterslaap. Door het schrijven van dit boek wou Bei Dao die herinneringen weer oproepen. Hij werd daarbij geholpen door Cao Yifan, zijn vriend, buur en klasgenoot. Bei Dao deed er bijna tien jaar over om het boek te schrijven. Het werd in 2010 in Hong Kong uitgegeven.

Ik genoot intens van het lezen van dit boek want ik herleefde de culturele shock die ik ervaarde tijdens mijn eerste bezoek aan de stad, in 1998.
Bei Dao’s boek zal al wie heimwee heeft naar The Old Beijing gelukkig maken!

Het boek werd vertaald naar het Engels en naar het Frans:

City gate, open up!
New York  New Directions 2017

S’ouvrent les portes de la ville
Ypsilon  2020

Tussen 1989 en 1995 is Bei Dao vijftien keer verhuisd, in zeven verschillende landen.
In 1990 vertrekt hij naar Stockholm waar hij zijn tijdschrift Jintian nieuw leven inblaast; het wordt een forum voor Chinese schrijvers in ballingschap.
Hij schrijft vele essays die verenigd worden in verschillende bundels, onder andere ‘Het blauwe huis’ (蓝房子). Zijn taal is hier klaar en duidelijk, in schrille tegenstelling met zijn hermetische poëzie. Het ‘blauwe huis’ is dat van zijn vriend, de dichter Tomas Tranströmer, bij wie hij verblijft. Het huis is warm en gastvrij, maar het is niet Bei Dao’s huis. Bei Dao voelt zich heel eenzaam.

Twee jaar later verhuist hij naar Leiden, naar Parijs en tenslotte, in 1993, naar de VS. In 1995 komen zijn vrouw en dochter hem eindelijk vergezellen. Ze vestigen zich in Californië.

In 2001 komt Bei Dao voor de eerste maal sinds 1989 terug naar Beijing: hij kreeg toelating zijn zieke vader te komen bezoeken. Hij herkent zijn stad niet. Deze schok zal aanleiding geven tot het schrijven van een boek dat ik in mijn volgende blog bespreek.

Zoals vroeger gezegd komt Bei Dao met zijn gezin in 2006 definitief naar China. Hij leeft in Hong Kong waar hij aan de universiteit doceert.

In 2012 heeft hij een hersenbloeding. Zijn motoriek recupereerde goed maar een specialist zei dat zijn taalvaardigheid slechts met 30% zou recupereren.
Hij is dan beginnen tekenen en schilderen. In het begin tekende hij lijnen, nadien begon hij te experimenteren met inktpunten. Zijn werken zijn helemaal in de stijl van de klassieke traditionele Chinese schilderijen, in pointillisme dan.

In 2016 is zijn taalvaardigheid toch in die mate gerecupereerd dat hij opnieuw is begonnen begonnen gedichten te schrijven…

Ter gelegenheid van de nieuwste publicatie van Bei Dao vond ik het interessant China’s meest bekende schrijver en dichter even voor te stellen.
Zijn laatst vertaalde werk, 城门开Het opengaan van de stadspoorten wordt in een latere blog besproken.

Bei Dao werd in 1949 geboren in Beijing. Bei Dao 北岛, letterlijk: Eiland van het Noorden, is de schuilnaam van Zhao Zhenkai.

Net als vele anderen biedt hij zich in het begin van de Culturele Revolutie (1966-1976) aan als Rode Gardist. Drie jaar later zal zijn ontgoocheling in de revolutie en het regime een ‘heropvoeding’ tot gevolg hebben: hij zal elf jaar, tot 1980, als bouwvakker moeten werken!

Op 5 april 1976 zijn er op het Tiananmenplein betogingen ter ere van de enkele maanden geleden overleden Zhou Enlai en tegelijk in protest tegen het regime. Duizenden Pekinezen leggen bloemen en gedichten neer bij de zuil van de overledene. Het meest bekende gedicht is dat van Bei Dao: 回答, Antwoord, een klaagzang over de toestand in China en een kreet van opstand. Antwoord is het eerste gedicht van de ‘duistere poëzie’ 朦胧诗. Bei Dao richt samen met zijn vriend, de dichter Mangke 芒克  het tijdschrift Jintian 今天  op. Dit tijdschrift wordt het symbool van de ‘duistere dichters’ tot de overheid het, twee jaar later, verbiedt.

Tegelijk schrijft Bei Dao, tussen 1974 en 1979 Golven (波动), het verhaal van de lotsbestemming van enkele vertegenwoordigers van de ‘verloren generatie’ van de Culturele Revolutie, de generatie die geen scholing naar mogelijkheden heeft mogen lopen. Golven was en is heel vernieuwend, zowel qua inhoud als qua vorm. Bei Dao werd het boegbeeld van de vernieuwing van de Chinese literatuur die de literatuur van de ruïnes (废墟文学)  als naam kreeg. Deze literaire stroming werd vergeleken met het existentialisme in Europa.

Na zijn ‘heropvoeding’ werkt Bei Dao voor de Foreign Language Press als vertaler. Heel in het begin van de jaren 1980, dankzij Deng Xiaoping, worden de restrictieve maatregelen op het intellectueel domein opgeheven. Dit heeft een golf van publicaties tot gevolg. Deze is echter van korte duur: in de herfst van 1983 start de campagne van ‘spirituele pollutie’. Bei Dao is een van de eerste doelwitten ervan. Hij begint te reizen, neemt deel aan democratiebewegingen…

Op 4 juni 1989 worden de manifestaties op het Tian’anmenplein bloedig onderdrukt. Bei Dao is op dat ogenblik in Berlijn (West-Berlijn) maar zijn gedichten worden door de manifestanten als prodemocratische slogans vol vuur voorgedragen.
Gevolg hiervan is dat Bei Dao ervan wordt beschuldigd de studentenopstand te hebben aangemoedigd door de verspreiding van slechte ideeën.
Bei Dao weet dat hij gearresteerd wordt indien hij naar China teruggaat. Hij blijft in het buitenland. Zijn echtgenote en dochtertje mogen niet naar hem toe. Ze zullen daar pas in 1995 toelating voor krijgen. Bei Dao zal slechts in 2006 definitief terug naar China mogen gaan.

Over die lange periode van ballingschap en over zijn terugkeer naar het vaderland vertel ik in een volgende blog.

Yu Ling is tien jaar geleden uit haar provincie Sichuan in Beijing komen werken. Ze werkt er als ayi, kinderoppas, van Dada, een schattig jongetje van de Chinese elite. Yu Ling droomt ervan een nieuw leven te beginnen. Samen met haar vriend plant ze om, ter gelegenheid van een picknick, Dada te ontvoeren.
Maar de ontvoering verloopt niet volgens plan…

Deze recent vertaalde novella van de hedendaagse schrijfster Zhang Yueran (zie ook blog 12 maart 2022) intrigeert door haar naam: het Zwanenhotel. In dit verhaal komen nochtans noch zwanen noch hotel voor. Maar Dada, die ter gelegenheid van de picknick een gans redt van de slachting, verwart de vogel met een zwaan. Hij besluit zijn ‘zwaan’ mee naar huis te nemen en voor haar in het salon een tent op te stellen die hij zal omdopen tot 天鹅旅馆, het Zwanenhotel. Zijn hotel zal ‘een opvangplaats worden voor de kinderen die geen vriendjes hebben’. Zijn hotel lijkt op een utopie van een dierenrijk: daar logeren zijn pluche beertje, olifant en zebra. Later komen ook echte dieren als de labrador van de buur en een witte poes er logeren. Het Zwanenhotelletje wordt een shelter voor dit eenzame jongetje…

L’Hôtel du Cygne is een heel genuanceerde beschrijving van kinderleed in het hedendaagse China alsook van de nieuwe Chinese elite en van het leven van vrouwen uit verschillende sociale milieus.
Jammer genoeg is er nog geen Engelse of Nederlandse vertaling verschenen!

L’Hôtel du Cygne van Zhang Yueran
Editions Zulma
2021

Olivier Meys, een Belgische cineast, ontmoette ik in 2009, in de UCCA Gallery van de 798 Art Zone in Beijing. Hij stelde er zijn laatste documentaire voor: 前门前Qianmen qian, de vernieling van de hutongs in Qianmen, het district gelegen voor de Verboden Stad.
Meys woont in China sinds 2000 en spreekt vlot Chinees.

Bitter Flowers is zijn eerste fictiefilm. Hij speelt zich gedeeltelijk af in de Dongbei, het vroegere Mantsjoerije. Mantsjoerije werd tijdens de Japanse bezetting (1937-1949 ) een industriegebied met veel werkgelegenheid in tegenstelling tot andere delen van China waar veldwerk seizoensgebonden was. Ten gevolge van de herinrichting van de economische structuur in de jaren 1990, sloten veel fabrieken en vielen aldus veel mensen zonder werk. Velen onder hen besloten in Europa geld te gaan verdienen. Er was hier dus geen sprake van emigratie, maar wel van een min of meer kort verblijf in Europa om, met het verdiende geld, in Dongbei een eigen business te beginnen.

Lina, het hoofdpersonage, is gehuwd en heeft een zoontje. Ze ziet de wereld rond haar veranderen. Ze wil deelnemen aan dit nieuwe China en haar man en zoon een beter leven verzekeren door een business te starten, maar ze heeft geen geld om daarin te investeren.
En dan hoort ze spreken over werkgelegenheid in Parijs.
Daar leven veel rijke Chinezen, eigenaars van winkels en restaurants. De meesten zijn Chinezen uit het zuidelijke Wenzhou die al drie generaties in Parijs leven en willen dat hun kinderen een mooi putonghua, standaard Chinees, leren spreken. De Chinezen uit Zuid-China, met hun ontelbare dialecten, beheersen dit niet.
De Chinezen uit Dongbei wel. Veel vrouwen, die 85% uitmaken van de Dongbei emigratie, hopen dus op een werk als kinderoppas/schoonmaakster in rijke Wenzhou gezinnen in Parijs.
In tegenstelling tot wat wij denken is er geen solidariteit tussen de Chinezen uit het Zuiden en die uit het Noorden. Integendeel, er zijn heel veel spanningen door de grote culturele en historische verschillen tussen beide groepen: de Zuid-Chinezen zijn de oude immigratie in Parijs, de Noord-Chinezen zijn de nieuwe immigratie aldaar. En wanneer deze laatsten dan postuleren als job als kinderoppas/schoonmaakster krijgen ze maar een hongerloon…

Lina is een van die gedupeerden. Ze begrijpt snel dat ze een ander werk moet vinden. Ze besluit sexwerkster te worden…

Haar terugkeer naar huis en gezin betekent een tweede drama voor haar.

Bitter Flowers is een aangrijpende film over het snel evoluerende China en de opofferingen van de minder begoeden om daar deel te mogen van uitmaken.