Het lantaarnfeest ontstaat tijdens de regering van keizer Wu Di van de Handynastie (206 v.C.-220 n.C). De favoriete raadsman van de keizer, Dongfang Shuo, maakt een wandeling in het park en bemerkt plots een meisje dat zich in een put wil verdrinken. Hij kan haar nog net op tijd redden en vraagt haar waarom ze zoiets doet: ‘ Ik heet Yuan Xiao,元宵, en sinds ik hier aangenomen ben als meid op het paleis kreeg ik niet eenmaal toelating mijn ouders te bezoeken. Ze wonen in het noordwesten van onze hoofdstad Chang’ an (het huidige Xi’an ) en bij de jaarwisseling mis ik ze zo. Ik kan hun mijn piëteit niet betuigen en ging dus maar liever dood! Mijnheer Dongfang, kunt U me helpen?’
‘Vertrouw op mij!’
Dongfang vestigt zich als waarzegger in Chang’ an en iedereen komt hem raadplegen want hij heeft een goede naam. Maar eigenaardig genoeg wordt aan iedereen hetzelfde voorspeld: ‘De 15° van deze eerste maanmaand wordt Chang’ an geteisterd door een grote brand’.
Iedereen is in alle staten en vraagt Dongfang Shuo: ‘Wat gaat er gebeuren?’
‘De 13° van deze maand komt een vrouw, gezeten op een ezel en gehuld in een rood gewaad, de stad in brand steken.’
Die dag komt Yuan Xiao de stad binnen, ze berijdt een ezel en draagt rode kleren. Ze zegt: ‘Ik ben de godin van het Vuur, over twee dagen steek ik op bevel van de Jadekeizer jullie stad in vuur en vlam. Indien de Jadekeizer geen vuur ziet zal ik daarvoor boeten’. Ze werpt het bevelschrift in de menigte en roept: ‘Breng dit naar jullie keizer, zodat hij een oplossing probeert te vinden’.
Geschokt roept keizer Wu Di zijn raadsman Dongfang Shuo.
Deze suggereert: ‘ Ik meen te weten dat de Jadekeizer dol is op balletjes van kleefrijstbloem. Beveel het volk de nacht van de 15° lantaarns in de stad te hangen, overal, en zeg het volk rotjes aan te steken en vuurwerk te maken, dan zal de stad net in lichterlaaie staan’.
‘Goed idee, de Jadekeizer zal denken dat Chang’ an aan het branden is!’
‘Juist, majesteit, maar binnen het paleis zal er geen uitgelatenheid zijn.’
‘Geen nood, die nacht krijgen alle bewoners van het paleis toelating met een lantaarn de stad in te trekken.’
‘Ik hoorde zeggen dat één van uw meiden, Yuan Xiao, de beste balletjes van kleefrijstbloem kan klaarmaken. Laat haar de stad binnengaan met een lantaarn waarop haar naam geschreven staat, ik volg haar met een grote kom van haar balletjes.’
En zo vinden die nacht Yuan Xiao en haar familie elkaar terug, net als alle andere families.
De stad is gespaard gebleven, zonder incident.
Keizer Wu Di besloot dat vanaf die dag de bewoners van het paleis niet meer zouden afgezonderd zijn van het gewone volk.

Deze balletjes van kleefrijstbloem worden naar Yuan Xiao genoemd: elk jaar, de 15° van de eerste maanmaand, eten de Chinezen dus yuanxiao, 元宵.

Deze legende is er maar één onder vele andere maar hoe dan ook hoe dan ook staat dit feest symbool voor de familie die opnieuw herenigd is en de balletjes stellen de familiereünie bij volle maan voor.

Na de val van de Qingdynastie (1644-1911) en de stichting van de Republiek China door Dr. Sun Yat-sen (Sun Zhongshan in Mandarijnen-Chinees) 孙中山wordt laatstgenoemde afgezet door Yuan Shikai 袁世凯 die zichzelf tot keizer uitroept. Hij werd in die mate door het volk gehaat dat yuanxiao 元宵 klonk als yuanxiao 袁消 (ah die homoniemen in ‘t Chinees!) en dat betekende: Yuan wegsturen (消 betekent o.a. wegjagen, uitschakelen). Omdat in die periode de hoofdstad van China het zuidelijke Nanjing was, kregen de yuanxiao daar de naam tangyuan.

In het noorden eten de Chinezen yuanxiao, in het zuiden tangyuan.

Een laatste woord over de betekenis van beide woorden:

Yuanxiao 元宵
元 betekent o.a. de eerste (v.d. maand)
消 betekent o.a. nacht = de nacht van de eerste volle maan
van de maankalender

Tangyuan 汤圆
汤 betekent o.a. soep
圆 betekent o.a. cirkel, bolvormig = balletje in soep

En wat doen de lantaarns in dat alles?

Volgens gebruik maken de Chinezen die avond bij schemering een wandeling met hun kind dat een lantaarn vasthoudt. Traditionele lantaarns zijn gemaakt van papier en worden verlicht door middel van een kaars 花灯. Ze worden soms door de kinderen zelf gemaakt. Jammer genoeg worden ze steeds meer vervangen door plastieken exemplaren met batterijen.
Ze zijn mooi versierd met traditionele motieven of met figuurtjes uit tekenverhalen.
De lantaarns worden soms ook versierd met raadsels, een gebruik dat ontstond in de Songdynastie (960-1279). Wie het enigma kan oplossen wordt beloond met een prijs!